Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Kerime Çıtakoğlu, "Hastalar, hastalığın tüm evrelerinde verilen ilaçları düzenli kullanmalı, doktorlarına danışmadan tedaviyi kesmemelidir. Bu tedaviler hastanın daha ağrısız, daha rahat bir yaşam sürmesi içindir. Ancak bu yeterli değildir. Ayrıca hastanın psikososyal açıdan da yardıma gereksinimi vardır, gerektiğinde psikolojik destek de verilmelidir" diyor. Özel Çıtakoğlu Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Dal Merkezi'nden Uzman Dr. Kerime Çıtakoğlu, yaygın görülen iki romatizma türü olan ankilozan spondilit ve romatoit artrit'le ilgili sorularımızı yanıtladı. -Romatizma nedir?
Günümüzde romatizma denince bir grup hastalık akla gelmelidir. Romatizmal hastalıklar; bağ dokusunun bulunduğu tüm sistemleri tutan hastalıklardır. Romatizma, iç organlar ve hareket sistemini birlikte ya da tek başına da tutabilir. Bu nedenle tedavisinde romatologlar, fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanları, gerektiğinde psikiyatrist, nörolog ve ortopedistler birlikte çalışmalıdır. Eklem tutuluşları tedavi edilmediği zaman hastanın yaşamını engelleyecek düzeye varabilir.
Romatizmal hastalıkların en çok görülenleri; "Romatoid Artrit" ve "Ankilozan Spondilit"tir. Sjogren Sendromu, Felty Sendromu, Reither Sendromu, Psoriatik Artrit, Enteropatik Artitler, Behçet hastalığı diğer romatizmal hastalıklardan bazılarıdır.
Romatizmal hastalıklar en fazla eklemleri tutmaktadır.
Romatoid Artrit
* Eller,
* Dirsek,
* Omuzlar,
* Dizler,
* Ayak bilekleri
* Ayaklar
Ankilozan Spondilit ise en çok
* Omurga,
* Sakroiliak eklem,
* Göğüs kafesini tutmaktadır.
Bu hastalıklar dalgalanmalarla seyreder. Alevli ve sessiz dönemleri olur.
-Romatoit artrit'in ağrılı döneminde nasıl önlemler alınmalıdır?
Romatoit Artirit'in alevli döneminde; eklemlerde şişlik, ağrı, kızarıklık ve hareket kısıtlılığı (yangı) olur. Bu dönemde eklem mutlaka istirahate alınmalıdır, gerektiğinde bu amaçla splintler, yani eklemi normal pozisyonunda tutacak ateller kullanılabilir.
Önemli olan eklemin dinlendirilmesi ve fonksiyonel pozisyonda tutulmasıdır.Bu önlem alınmadığında hasta eklemini en ağrısız pozisyonda tutar bu da sonradan eklemin işlevini yapmasına engel olabilir.
-Romatizmal hastalığın alevli döneminde istiharat nasıl olmalı, nelere dikkat edilmelidir?
Bu dönemde önemli olan eklemin dinlendirilmesi ve fonksiyonel pozisyonda tutulmasıdır.
Bu nedenle istirahat sırasında eklem mutlaka fonksiyonel pozisyonda (iyileşme olduğunda görevini yapacak biçimde) hareketsiz bırakılır. Kesinlikle zorlanmaz, üzerine yük verilmez. Gerektiğinde destek cihazları (splint=atel) kullanılır. Örneğin bu bir diz ise; mutlaka bacak düz pozisyonda, dizi bükmeden tespit edilir. 2-3 haftada hastalığın alevli dönemi geçer ve eklemde herhangi bir sertlik olmaz. Dizin hareketliliği korunmuş olur. Ayrıca soğuk uygulama bu dönemde yapılmalı, yine bu dönemde sıcak uygulamadan kaçınılmalıdır.
-Soğuk uygulama yapmanın bu dönemde faydası nedir ve nasıl yapılmalıdır?
Hastalığın alevli döneminde yapılan soğuk uygulama;
* Dolaşımı artırır,
* Kas spazmını çözer,
* Ağrıyı giderir,
* Ödemi azaltır.
Uygulamada genellikle buz torbası veya soğutulmuş jel torbaları kullanılır. Ya da bir havlu buzlu suyla ıslatılarak gerekli yere uygulanabilir. Soğuk uygulama duruma göre günde 5-6 kez 10-15 dakika sürelerle yapılabilir.
-Ağrılı dönemde sıcak uygulaması neden sakıncalıdır?
Sıcak uygulama kan dolaşımını artırır, kas spazmını çözer, ağrıyı azaltır. Ancak ödem varsa daha da arttırır. Bu nedenle romatizmal hastalıkların ağrılı döneminde sıcak uygulama yapılmamalı, kaplıca tedavisi uygulanmamalıdır. Sıcak uygulama hastalığın sessiz döneminde yapılır.
-Hastanın eklemi en ağrısız pozisyonda tutması ile ilgili somut bir örnek verebilir misiniz?
Eklemlerde ağrı şişlik olduğu zaman eklem bir miktar büküldüğünde kapsül gevşediği için ağrı azalır. Hasta eklemini sürekli bu pozisyonda tutma eğilimindedir. Bu sürekli olduğunda eklem bu pozisyonda sertleşir ve işlevini yapamaz. Örneğin dizdeki bükülme 15 dereceyi geçtiğinde kişi yürüyemez.
-Romatizmal hastalıkların sessiz dönemlerinde ne yapılmalıdır?
Sessiz dönemde egzersizler ön plana çıkmalıdır. Sessiz dönemde yapılan egzersizler eklem hareket açıklığını korumak ve çevresel kasları güçlendirerek eklemin yükünü azaltmak için yapılır. Bu egzersizler mutlaka uzman hekim tarafından programlanıp, fizyoterapist tarafından uygulanmalıdır. Egzersizlerin kolaylaştırılması için sıcak uygulamalar, derin ve yüzeysel ısıtıcılar, akım tedavileri gibi fizik tedavi ajanlarından yararlanılır.
-Ankilozan spondilit'in ağrılı döneminde ne yapılmalı?
Ankilozan Spondilit'in alevli döneminde ağrılar şiddetlenir ve sabah tutukluğu artar. Bu nedenle ağrıları dindirmek ilk amaç olmalıdır. Akut dönemde yine ağrının izin verdiği ölçüde eklemler çalıştırılmalıdır. Ankilozan Spondilit'te omurganın yanında kalça ve omuzlar gibi kök eklemleri de tutulabilir ve deformiteleri engellemek amacı ile hastaların günde 1-2 saat yüzüstü yatmaları önemlidir. Yastık ince ve boyun boşluğunu dolduracak biçimde olmalıdır. Gece 7-8 saat, gündüzleri de 1-2 saat yatarak dinlenilmelidir.
-Ağrısız dönemde anlikozan spondilit hastalarının tedavisi nasıl yapılır?
Sessiz dönemde eklemlerin hareket açıklığını korumaya yönelik egzersizlerin yanı sıra omurgadaki öne eğilmeyi engellemek amacı ile boyun, sırt, bel kaslarını çalıştararak güçlendirmek çok önemlidir. Bu hastalarda akciğer tutuluşu da çok sık olduğu için akciğer kapasitesini korumak amacı ile solunum egzersizleri mutlaka yapılmalıdır. Yine egzersizlerin daha rahat yapılabilmesi için fizik tedavi araçlarından yararlanabilmektedir. Bunlar ağrı kesici alımı, yüzeysel ve derin ısıtıcılar ve benzeri olabilir. Masaj kan dolaşımını arttıracağı ve kas spazmını çözeceği için yararlı olabilmektedir.
Nedir?
Vücudumuzun hareket etmesini sağlayan kaslar, kemikler, eklemler ve bu yapıları birleştiren bağlarda ön planda ağrı ve hareket kısıtlılığına bazen de şişlik ve şekil bozukluğuna neden olan hastalıklara genel olarak romatizma adı verilmektedir.