Küresel kriz sürecinde derin uykuya dalan enflasyon üretim seviyelerinin yükselmesiyle beraber uyanmaya başladı. Merkez bankalarının gözü yeniden bir süredir unuttukları enflasyona çevrildi doğal olarak. Bankaların kredi musluklarını kapatmaları ve tüketicilerin belirsizliklere bağlı olarak tüketimlerini ertelemeleri, talep seviyelerinin hızla gerilemesine neden olmuştu. Talepler düşünce hem maliyet hem de talep enflasyonları makul düzeylere kadar inmişti.
Kriz sürecinde enflasyon oranlarının gecikmesiz tepki vermesi merkez bankalarının para politikalarında manevra alanlarını genişletmiş, para politikalarının gevşetilmesine izin vermişti. Böylece, birincil hedef "fiyat istikrarı" bırakılmış, rotalar ikincil hedef "büyümeye" yönelmişti.
Gösterge faiz oranları düşerken, likidite oranları da yükseldi. Amaç tüketimin yeniden sağlanması idi. Merkez bankaları amaçlarına ulaştı gevşek para politikaları sayesinde talepleri yükseltmeyi başarmışlardı.
AĞIR BEDELLER
Ekonomilerin durgunluktan kurtulması için uygulanan gevşek para politikalarının bedeli "enflasyondaki sıçrama", gevşek maliye politikalarının bedeli ise "yüksek bütçe açıkları" oldu.
Gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ülkeler krizden çıkış sinyallerinin gelmesinin ardından öncelikle mali disipline geri dönmüşler, bütçe açıklarının artmasını engellemeyi benimsemişlerdi. Ancak, toparlanma sürece devam ettiği için para politikalarını sıkılaştırmaya "cesaret" edemedi Merkez bankaları.
Son aylarda enflasyonun ateşi yükseldikçe merkez bankaları zorlanmaya başladılar. FED bu ay da direnecek gibi görünüyor. Merkez Bankası da her açıklamasında, yayımladığı her raporda yılın son çeyreğine kadar gösterge faiz oranlarını artırmayacağım diyor. Bakalım nereye kadar direnebilecekler...
Enflasyon oranlarını harekete geçiren öncü sinyallere kısaca göz atalım.
SANAYİ ÜRETİMİ
Aslında kriz, ekonomilerdeki gelişmişlik düzeyine göre yapılan sınıflandırmayı daha da belirgin hale getirdi. 80 ve 90'larda krizler yüzünden bağışıklık sistemi gelişmiş olan "gelişmekte olan ülkeler" son küresel krizden gelişmiş ülkelere nazaran az etkilendiler ve hemen de toparlandılar. Gelişmekte olan ülkelerden Asya ekonomileri bir adım öne çıkıyorlar. Ekonomilerin ısınması enflasyonist baskıyı da beraberinde getiriyor Asya coğrafyasında. Örneğin, Singapur'da enflasyon sadece bir ayda yüzde 1.6'dan yüzde 3.2'ye fırladı. Aynı şekilde Hong Kong'da da enflasyon yüzde 2'den yüzde 2.4'e, Malezya'da yüzde 1.3'den yüzde 1.5'e ulaştı.
Çünkü endüstriyel üretim beklentilerin üzerinde bir ivme ile yükseliyor. Singapur'daki enflasyon zıplaması tamamen yıllık endüstriyel çıktı düzeyinin yüzde 51 gibi inanılmaz bir artış göstermesinden kaynaklanıyor.
Gelişmiş ülkelerde de benzer üretim artışlarını gözlemliyoruz. ABD'nin sanayi üretim seviyesi yüzde 5.2, Japonya'nın yüzde 31.8, Almanya ve Fransa'nın sırasıyla yüzde 8.6 ve 6.2 yukarı çıkmış. Diğer taraftan, ABD'de "tüketici güven endeksi" 3 aydır üst üste yükseliyor. Şubat ayında 57.7 olan endeks, Mart ayında 63.3'e dayandı. Yani, hanehalkı artık temkinli duruşu bozdu, tüketim yapıyor. Bu gerçekten önemli bir gelişme.
Türkiye'de de hatırlayacağınız gibi sanayi üretimi yüzde 21.1 yükselmişti Mart ayında. Tabii, kaçınılmaz olarak enflasyon üzerindeki yukarı yönlü baskısını da sürdürmüştü. Yılın kalan aylarında toparlanma sekteye uğramazsa, yaklaşık yüzde 5, hatta biraz üzerinde bir oranda büyüyeceğiz. Bu durumda enflasyon baskı altında kalmaya devam edecek.
Küresel ekonomilerin içine girdikleri enflasyon kıskacından kurtulmaları emtia fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olacak. Eğer, petrol ve çelik gibi temel girdi fiyatları talebe rağmen fiyatları artmazsa merkez bankaları rahat bir nefes alabilir ve faizleri hemen yükseltmek zorunda kalmaz.