Yılın ikinci yarısı itibariyle ortaya çıkacak düşük büyüme seviyesine yönelik önlemlerle uğraşan Merkez Bankası'nın yakasını döviz kurlarındaki yükseliş sorunu bir türlü bırakmıyor. TL tarafıyla mı uğraşsın yoksa dövizle mi iyice bunalmış durumda. Her ikisiyle aynı anda uğraşsın derseniz, doğru olabilir ama bıçak sırtı dengeye dikkat etmesi gerekiyor.
Ortaya çıkan ikilemlere bir göz atalım...
Merkez Bankası olası düşük büyümeye karşı Ağustos ayından bu yana bazı önlemleri uygulamaya çalışıyor. Politika faiz oranlarını aşağı çekmekle işe başlamıştı Merkez Bankası. Yüzde 6.25 seviyesinde olan 7 gün vadeli repo faiz oranını 50 baz puan aşağı çekerek yüzde 5.75 düzeyine getirdi. Ardından TL zorunlu karşılıklardan mevduatların yoğunlaştığı 3 aya kadar vadeler için geçerli olan oranı yüzde 12.5'e çekti. Böylece piyasada 3.2 milyar likidite bıraktı. Büyüme için bir taraftan parasal gevşeme yapıyor, ancak madalyonun diğer yüzünde de iki gerçek yatıyor. Birincisi, yüksek kredi borçları, ikincisi yüksek cari açık.
Bu ikileme karşı ise mecburen şu önlemler geliyor: Kredi artışı için Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu yukarı çekiliyor ve cari açık için bazı ithal ürünlerin alımının güçleştirilmesi için ÖTV artırılıyor.
SATIŞLA ÇÖZÜM
Düşük büyüme sürecine giren iktisadi faaliyetler karşısında Merkez Bankası'nın yaşadığı bir başka ikilem de kur müdahaleleri ile ilgili. Politika faizini büyüme endişesi karşısında düşürmek zorunda kalıyor. Bu yüzden kur artışını baskılamak için sadece döviz araçlarını kullanabiliyor, yani TL silahını çekemiyor. Bu hafta içinde kur artışını baskılamak için döviz satış ihalelerinin yanı sıra doğrudan satış yöntemini de devreye soktu Merkez Bankası. Neden bu yönteme başvurduğunu bakın şu ilginç gerekçeye dayandırdı: "Piyasa derinliğinin kaybolmasına bağlı olarak spekülatif davranışlar sonucunda kurlarda sağlıksız fiyat oluşumları gözlendiğinden piyasaya satım yönünde doğrudan müdahale edilmektedir."
Eklemesi de dikkat çekici: "Finansal istikrarın fiyat istikrarının ön koşullarından biri olduğunun bilinci ile Merkez Bankası, ülkemiz döviz piyasasının etkin bir şekilde çalışabilmesi için her zaman gerekli önlemleri almıştır ve almaya da devam edecektir."
Bu bağlamda, Merkez Bankası önümüzdeki günlerde de yüksek tutarlı döviz satım ihalesi açılabileceğini net bir şekilde dile getiriyor. Demek ki, bir süre daha kurların ateşinin düşmeyeceği olasılığını yüksek buluyor ki, piyasalara bu mesajı verme ihtiyacı duyuyor Merkez Bankası.
MALİYEDEKİ İKİLEM
Diğer ikilem Maliye tarafında kendini gösteriyor. Faiz dışı fazla nominal çıpası maliye politikasının temel yapı taşı olduğundan, bütçe performansına yönelik konan hedeflerin tutturulması hayati önem taşıyor. Büyüme hızının düşmesi ile vergi gelirleri de düşecek. Özellikle vergi gelirlerinin yüzde 70'ini oluşturan dolaylı vergi gelirleri tüketimin kısılmasıyla aşağı inecek. Bu gerçek karşısında alınabilecek iki aksiyon var; yakın zamanda tanık olduğumuz vergi oranlarında artış ya da yeni vergiler, diğeri harcamaların kısılması.
Bu aşamada Maliye'nin güvendiği bir unsur var. Vergi borçlarının yeniden yapılandırılması sonucunda faiz dışı fazla oranına bu yıl 0.8, 2012 yılında ise 0.33 puan katkı yapması öngörülüyor.
Orta Vadeli Programa değindiğim yazılarımda, düşük büyümeye rağmen yüzde 10'lar seviyesinde kalması planlanan işsizlik oranından tutun, en büyük dış ticaret ortağımız seneye sadece yüzde 1.1 gibi çok düşük oranda büyürken biz nasıl ihracatımızı yıllık yüzde 10 artıracağımıza kadar bir süre ikilemler daha doğrusu çıkmazlar ve çelişkilerin beklediğini vurgulamıştım.
Sözün özü makro ekonomik politikaların uygulanmasında söz konusu bu ikilemler kaçınılmaz olarak hem Merkez Bankası'nın hem de Maliye'nin hareket alanını daraltacak. Taki, ikilem yaratan sorunları palyatif önlemlerle geçiştirmeyip yapısal reformlarla çözene dek.