1-Baş dönmesi nedir?
Baş dönmesi diye tariflediğimiz şey; aslında başın değil, etrafın dönmesidir. Bu açıdan bakıldığında aslında baş dönmesi bir hareket yanılsamasıdır. Baş dönmesi ile birlikte kulakta uğultu ve çınlama varlığı, böş dönmesinin ani baş hareketleri olup olmadığı da mutlaka sorgulanmalıdır.
Yataktan ani kalkma veya birisi seslendiğinde aniden baş çevrildiğinde ortaya çıkan baş dönmeleri da önemlidir. Hasta ile yapılan görüşmede bunlar sorgulanır. Ani baş hareketleriyle, yataktan aniden kalkınca baş dönmesi artıyor mu? Beraberinde işitme kaybı var mı? Çınlama oluyor mu? gibi soruların cevapları, hekimi tanıya yönlendiren bulgulardır.
2-Baş dönmesinin en sık karşılaşılan nedeni nedir?
En sık karşılaştığımız "benign paroksismal pozisyonel vertigo", yani BPPV dediğimiz, iç kulakta kristallerin yerinden oynamasına bağlı görülen baş dönmesidir.
3-Baş dönmesi şikayeti olan kişi hangi uzmana başvurmalı?
Baş dönmesi, kulak burun boğaz ve nöroloji alanlarında çalışan uzmanlar tarafından değerlendirilir çünkü baş dönmesi aynı zamanda nörolojik bir bulgudur.
4-Baş dönmesi şikayeti ile başvuran kişilere öncelikle hangi muayene ve tetkikler uygulanır?
Gelen hastanın önce otoskopik muayenesi yapılır ve kulak zarında bir çökme, orta kulak iltihabı var mı bunlara bakılır. Otoskopik muayenede orta kulakta veya kulak zarında bir problem varsa buna yönelik tetkikler istenir ve büyük bir ihtimalle de baş dönmesi bu sebeplere bağlanır. Ama her zaman böyle olmaz, yani hastada otoskopik muayene sırasında hiçbir bulguya rastlanmaz. Kulak zarı tamamen normaldir. Bu gibi durumlarda diğer olasılıklara yoğunlaşılır. Bu olasılıklar; kulaktaki kristallerin yerinden oynamasına bağlı BPPV, Meniere ya da bazı nörolojik hastalıklar olabilir.
5-Hastalarda hangi bulguların varlığında nörolojik rahatsızlıklardan şüphe ediliyor?
Hastanın yapılan muayenesinde nistagmus gözlenmesi; yani gözbebeğinin oynaması nörolojik rahatsızlıklar açısından önemli bir bulgudur. Muayenede nistagmus saptanırsa, baş dönmesi ile birlikte dengesiz yürüme gibi şikayetler de varsa hasta mutlaka nörolojiye yönlendiriliyor. Çünkü bu durumun altında ciddi bir nörolojik rahatsızlık da yatabiliyor. 6-BPPV nasıl teşhis ve tedavi ediliyor?
İç kulaktaki kristallerin yerinden oynaması ile ilgili rahatsızlıklarda tedavi edici manevralar var. Önce "dix Hallpike" dediğimiz bir manevra ile tanı konulur. Bu manevrada sonuç pozitifse, bu kez tedavi edici manevralar uygulanır. Bu manevraları yaptırmamızın sebebi, yerinden oynayan kristalleri tekrar yerine oturtmak. Hiç ilaç tedavisi başlanmadan sadece manevralarla baş dönmesi düzelen pek çok hasta var.
7-İç kulaktaki kristaller neden yerinden oynar?
Bu durumun tek sorumlusu ani baş hareketleridir. Bazı kişilerde iç kulaktaki kristaller hassas oluyor ve yataktan aniden kalkmak, başı aniden çevirmek gibi hareketler bu kristallerin yerinden oynamasına sebep olabiliyor. Bunun da tedavisi; kristal nasıl bir hareketle yerinden oynamışsa tekrar yerine getirecek bir başka hareket uygulamaktır. İlaç tedavisinin bu durumun tedavisinde yeri yoktur zaten.
8-Baş dönmesi başka bir rahatsızlığa bağlı ise nasıl tedavi edilebilir?
Baş dönmesi meniere veya iç kulak rahatsızlığına bağlı ise baş dönmesini azaltan ilaçlarla kür tedavisi uygulanır. Bu kürlerde 2-3 ilaç bir arada kullanılır ve bu ilaçlarla bir rahatlama sağlanabilir.
9-Meniere hastalığına bağlı baş dönmelerine tedavi yaklaşımı nasıldır?
Meniere hastalığının tedavisinde iç kulaktaki basıncı azaltacak ilaç tedavisi verilir ve hastaya diyetinde tuzu azaltması önerilir. Antihipertansif (tansiyon düşürücü) ilaçlar ve tuz kısıtlaması çok faydalı sonuçlar verebiliyor.
Meniere ataklar şeklinde gelir. Farkı bu ve Meniere zaman içerisinde işitme kaybı ve kulak çınlaması gibi şikayetlere de sebebiyet veriyor. Hasta baş dönmesi sırasında duymadığını ifade ediyor ve belli ataklar şeklinde düzenli aralıklarla baş dönmesinin olduğunu söylüyor. Bu işitme kayıpları da kalıcı hale gelebiliyor. Meniere, genelde tedavisi zor bir hastalık. Hasta yıllarca baş dönmesi şikayeti ile savaşabilir.
10-Meniere hastalarında yataklı tedavi de gerekebiliyor değil mi?
Her vakada değil ama genel olarak tedavisi zor bir hastalık diyebiliriz. İlaç tedavisine çok iyi yanıt vermeyebiliyor. Cerrahi yöntemler de var ama bunlar çok tercih edilmiyor daha çok medikal tedavi ile sonuç alınmaya çalışılıyor. Hastalığın ayırıcı tanısı için, ataklar şeklinde gelmesi, auralı gelmesi yani önceden atağın geleceğini bir şekilde kişinin hissetmesi, beraberinde işitme kaybının olması meinere hastalığını düşündürür.
11-Kulak zarında yırtılma veya deformasyon da baş dönmesi sebebi olabilir mi?
Tabii. Özellikle "kronik otit" dediğimiz kulak zarı deliklerinde, orta kulakta oluşan iltihabın iç kulağa yayılması baş dönmesine sebep olabiliyor. Bunlar daha çok orta kulakta zamanla "kolesteatom" dediğimiz bir doku oluşuyor. Bu doku iç kulakta vertikal ve horizantal hareketleri sağlayan, yani dönüşlerimizi dengeleyen yapılarda küçük delikler oluşturuyor ve buradan sıvı kaçışı oluyor. İç kulak sıvısının dışarı akması da çok ciddi baş dönmesi yapabiliyor. Bu yüzden otoskopik muayene çok önemli.
12-Baş dönmesi sıklıkla hangi yaş aralığında görülür?
Çocuklukta baş dönmesi ile başvuran hasta yok denecek kadar azdır. Genellikle 20 yaş üstü diyebiliriz ama en çok rastladığımız yaş aralığı 40-60 yaş aralığıdır.
13-Baş dönmesinden korunmak için ne yaabiliriz veya bu durumu yaşadığımızda yapılması gereken nedir?
Baş dönmesi yaşadığınızda mutlaka bir kulak burun boğaz uzmanına başvurup kulak muayenenizi yaptırmalısınız. Kulaklarda problem yoksa o zaman diyetimizde tuzu azaltmak, spor yapıyorsak ara vermek (Çünkü hemen her tür sporda mutlaka ani baş hareketleri olabiliyor. Ayrıca dalış, uçak yolculuğu gibi basıncı artıracak durumlardan da uzak durulması gerekiyor.) En önemlisi de ani baş hareketlerinden; yataktan ani kalkmak, başı aniden çevirmek gibi hareketlerden uzak durulmasını istiyoruz. Bir süre stabil bir yaşam ve tuz kısıtlaması öneriyoruz.
14-Başa alınan darbeler de baş dönmesini tetikler mi?
Travmalardan sonra baş dönmesi çok beklenen bir durum değildir. Kulak burun boğaz açısından bu tür şikayetlere çok fazla rastlamıyoruz.
15-Meinere'de erken tanı önemli mi?
Her hastalıkta erken tanı çok önemlidir. Sonuçta erken tespit edip buna göre basıncı azaltacak ilaçlar başlanıyor. Hastaya "Tuzu azalt, basınç artışını artıracak aktivitelerden uzak dur" deniliyor. Bunlarla bir şekilde hastalığın ileri boyutlara gitmesinin önüne geçilmiş oluyor.