Doların bir süredir hem dışsal hem de içsel faktörlere bağlı olarak beklentilerin üzerinde yükselmesi Merkez Bankasını bir dizi önlem almaya zorluyor. Sanki Merkez Bankası ile inatlaşıyor gibi dolar... Merkez Bankası bir önlem alıyor, doların ateşi biraz düşüyor ama kısa süre sonra yeniden yükseliyor. Yeni bir önlem daha geliyor Merkez Bankası'ndan, tepki değişmiyor dolar cephesinde...
Merkez Bankası hangi önlemlere başvurdu bugüne kadar kısaca hatırlayalım sonrasında yakın zamanda uygulamaya hazırlandığı döviz swabının etkisini sorgulayalım...
Dolar momentum kazandığında ilk olarak zorunlu karşılıkları düşürme ve rezerv opsiyon katsayılarını ayarlama yoluna gitti. Ayarlamalar sonucu her defasında 1 milyar dolar ya da üstü likiditeyi bankalarda bırakmış oldu. Yalın bir ifadeyle, dolar arzını genişleterek artışı baskılamaya çalıştı.
GEÇ LİKİDİTE PENCERESİ
Bu önlemler yetersiz kalınca istikrarlı fonlama olarak tanımladığı haftalık repodan bankaları fonlamaya son verdi. Biraz açalım... Merkez Bankası bankaların 3 kanaldan likidite ihtiyaçlarını karşılıyor.
Birincisi normal koşullarda kullandığı bugün itibarıyla yüzde 8 seviyesinde olan haftalık repo...
İkincisi yüzde 8,50'dan likidite sağladığı marjinal fonlama oranı. Vadesi gecelik...
Üçüncüsü geç likidite penceresi.
Saat 16'dan sonra likidite ihtiyacı olan bankaları fonladığı ve yüzde 10 düzeyindeki likidite kanalı... İktisat yazınında bu pencere için "likiditenin son merci" görevi deniyor.
Ödemeler sisteminde sorun yaşanmaması amacı taşıyor.
Hani acil durumda camı kırın ve düğmeye basın uyarısı vardır ya işte bu pencerede acil durumlar dışında kullanılmamalıdır.
Açıklayıcı bilgi sonrası devam edelim. Merkez Bankası öncelikle istikrarlı fonlamayı terk etti. Yüzde 8 yerine marjinal fonlama oranı olan yüzde 8,5'dan bankalara likidite verdi.
Bir yerde dolaylı olarak faizi 50 baz puan arttırmış oldu.
Böylece ağırlıklı ortalama fonlama oranını yüzde 8'in üzerine çıkardı. Bu da yetersiz kalınca pazartesi itibarıyla geç likidite penceresini de kullanmaya başladı. Acil durumu normal bir durum haline çevirmiş oldu.
Sonuçta ortalama fonlama oranını yüzde 8,74'den yüzde 9,06'ya kadar yükseltti. Aslında ilk kez tanık oluyoruz faiz koridorunun üst bandını aşmış bir fonlama oranını...
BORÇLANMA İMKANI
Faizi örtülü olarak dolaylı artırmanın yanı sıra bir de bankaların bankalar arası piyasadan borçlanma sınırlarını 22 milyardan 11 milyar dolara çekti. Özetle TL'yi sıkılaştırarak, diğer bir değerli hale getirerek, doların yükselişini frenlemeyi denedi. Ancak yine etkili olmayınca döviz swabına başvuracak kısa süre içinde.
Döviz swabı şu anlama geliyor; iki tarafın önceden belirledikleri oran ve koşullarda sahip oldukları iki farklı döviz tutarını takas etmeleri ve işlemin vade tarihinde bu sefer tersi işlemle aldıkları paraları geri takas ettikleri işlemlerdir. Merkez Bankası dolar, bankalar TL'lerini kullanarak takas işlemi gerçekleştirecekler.
Dolayısıyla Merkez Bankası verdiği doları geri alacağından rezervini düşürmemiş, bankalarda TL likiditelerini kullanarak döviz ihtiyaçlarını bir süreliğine karşılamış olacaklar.
24 ocak da toplantısı var merkez bankasının... Bu kadar önlem sonrası faiz artırımı beklememiz iyimserlik olur. Sonuçta bu önlemlerle doların ateşinin çıkmasını engellemeye çalışacak.
Başarabilir mi?
Yanıt aslında basit. Doların yükselişine neden olan dış belirsizlikler ve içerideki siyasi gelişmeler var olduğu sürece zor.
Ama bu unsurlar zayıfladığında yada ortadan kaybolduğunda önlemlere bile gerek kalmaksızın dolar gerileyecektir.