Kur oynaklığının aşırı derecede artması, hızla yüksek oranlarda yön değiştirmesi kurlar üzerindeki belirsizliğe ve buna bağlı olarak risklere yukarı yönlü baskı oluşturdu. Tabi risk artınca kayıplar da paralel olarak artıyor. Dünyanın en büyük piyasalarından olan Forex'de (Foreign Exchange) son haftalarda kur oynaklığından nasibini alıyor.
Zararlar yükselince Sermaye Piyasası Kurulu devreye girdi ve geçen hafta Forex işlemlerine belli sınırlamalar getirdi.
Değişiklere detaylı değineceğiz ama öncesinde bazı kavramlara açıklık getirelim...
Forex'i kısaca parite, endeks, emtia ve kıymetli madenlere dayalı olarak gerçekleştirilen kaldıraçlı alım satım işlemleri olarak tanımlayabiliriz. Forex organize olmayan diğer bir değişle "tezgah üstü piyasa" kategorisinde...
İşlem esasları aracı kurum tarafında belirleniyor. Organize piyasalardaki gibi belli standartlar söz konusu değil.
Fark Kontratları
Bir de CFD'ler var bu piyasalarda işlem gören. Fark kontratı anlamına gelen CDF (Contract for diffirence) ile piyasa aktörleri kur ya da diğer göstergelerdeki değişim oranlarına yatırım yapıyorlar. Kabaca yükselecek mi yoksa düşecek mi yönünde bahis yapıyor aktörler. Amaç bu olunca işlem yapılmış olan emtia, döviz ve kıymetli madenin fiziki alım veya satımı da söz konusu olmuyor.
Artış ya da azalış için yapılan spekülatif amaçlı bu tür işlemlerin kaldıraç dediğimiz finansal teknikle hacimleri oran doğrultusunda yükseltiliyor. Örneğin 1:50 kaldıraç oranı geçerliyse bir yatırımcı 100 doları ile 50 katı kadar yani 5 bin dolarlık işlem yapabiliyor. Varsayalım ki 3,60'dan 1000 dolar almak istiyorsak 20 dolar ya da 72 lira teminat yatırmamız yeterli olacak. Kur 3,70 'e çıktığında karımız 100 lira oluyor. Bir yerde yatırdığımız teminatın üzerinde kazanca ulaşıyoruz.
Sadece kar değil zarar da var oyunun kuralları içinde. Yani 72 lira ile 100 lira kaybedilebiliyor.
Dikkat ederseniz cebimde 72 lira var en fazla kaybedeceğim miktar bu kadarla sınırlı kalır diyemeyiz.
Nasıl kazanç kaldıraç oranı kadar artabiliyorsa kayıp da aynı oranda yükselebiliyor. İşte bu yüzden bayağı mağdur Forex yatırımcısı oldu son haftalarda.
Kaldıraç 10'a çekildi
SPK mağduriyeti azaltmak için kaldıraç oranını 10'a çekti tebliğ değişikliği ile...
Daha önce kaldıraç oranı 100 idi. Yani 1 dolar ile 100 dolarlık işlem yapılabiliyordu. İkinci önemli değişiklik de işlemlere başlayabilmek için asgari 50.000 TL veya muadili döviz tutarında başlangıç teminatı yatırılması zorunluluğunun getirilmesi...
Forex'de işlem yapmak isteyen her yatırımcı aracı kurum nezdinde en az 50 bin lira teminatı tutması gerekiyor. Değişiklik öncesi yapılacak işleme göre başlangıç teminatı belirleniyordu.
Dolayısıyla bir yatırımcı çok küçük sahip olduğu para ile işleme hemen başlayabiliyordu.
Belki Forex platformunda aracılık ve işlem yapan aracı kurumlar bana kızacaklardır.
Ama SPK'nın yaptığı değişiklikler hayati önem taşıyordu. Hatta geç bile kaldı diyebiliriz. Batı ülkelerinde ve Japonya'da kaldıraç oranları uzun süredir düşük seviyelerde idi.
Örneğin 1:10 yada 1:25 gibi.
Özellikle bilmeden bu işlemlere kalkışanların mağduriyetleri sınırlandırılacak. Aynı zamanda başlangıç teminatının yükseltilmesiyle herkesin işlem yapmasının da önüne geçilmiş olacak.