Türkiye İstatistik Kurumu'nun açıkladığı "Dış Ticaret Endeksleri" çalışmasına göre "İhracat Miktar Endeksi" Mayıs ayında belirgin bir şekilde yükselmiş. Aynı şekilde "İthalat Miktar Endeksi" de artış göstermiş. Ancak ihracat ve ithalat değer hesaplanmasında ayrışmışlar. Yaptığımız ihracatın değeri gerilerken, ithalatın değeri yükselmiş. Yani kazandığımızdan fazlasını ödemek durumunda kalmışız.
Verilerin analizinden önce çalışmanın metodolojisine kısaca değinelim.
Değer endeksi; toplam ihracat veya ithalat değerlerinde meydana gelen değişimi ölçüyor. Buraya dikkatinizi çekmek isterim; değer endekslerinin hesaplanmasında cari yılın değil baz yılın dolar değerleri kullanılıyor. Dolayısıyla kur faktörü dışlanarak baz yıldan bu yana yapılan ihracatın dolar cinsinden değerinde ne kadar değişim olmuş sorusuna yanıt bulunmuş oluyor. 2010 baz alınıyor ve birim değer endeksi fisher formülüne göre hesaplanıyor.
Miktar endekslerinde durum biraz farklı...
Miktar endeksleri değer endeksinin hesaplanmış olan birim değer endekslerine oranlanmasıyla elde ediliyor.
İHRACAT DEĞERİ DÜŞMÜŞ
Mayıs ayında İhracat Değer Endeksi yüzde 0,9 gerilemiş.
Miktar endeksi ise yüzde 13,5 yükselmiş. Yani geçen yılın eş dönemine göre miktar olarak daha fazla ihracat yapmamıza rağmen getirisi düşmüş. İthalatta ne yazık ki hem yüzde 15,2 daha fazla ithalat yapmışız hem de yaptığımız ithalata giden değer yüzde 5,7 artmış.
Tabi durum böyle olunca "Dış Ticaret Haddi" değeri de 112'lerden 105 seviyesine inmiş. Bu arada kısa bir bilgi notu düşelim dış ticaret haddi ile ilgili; Dış ticaret hadleri, ihracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine oranlanmasıyla hesaplanıyor. Değeri de şunu ifade ediyor; haddin 100'ün üzerinde yer alması, dış ticarete konu malları baz yılına göre pahalıya satılıp, ucuza satın alınıyor. 100'ün altında olması ise ekonomi açısından olumsuz gelişme olarak kabul ediliyor.
YÜKSEK TEKNOLOJİ ÖNEMLİ!
Ortaya çıkan sonucun nedenini ihracat kompozisyonuna baktığımızda açıkça görebiliyoruz.
Yüksek teknolojili ürünlerin toplam ihracat içindeki payı yüzde 3'lerde kalıyor. Orta yüksek teknolojili ürünlerin oranı yüzde 30 düzeyinde. Kalan da düşük teknolojisi sınıfındaki ürünlerden oluşuyor.
Yüksek teknolojili ürünlerin ihracat içindeki payı azaldıkça ekonomiye yarattığı katma değer de doğal olarak zayıf kalıyor. Bu kompozisyonun değişimi tabiki kolay değil. Yapılacak yapısal reform için hem süreye ihtiyaç var hem de yüksek miktarda AR-GE ve inovasyon için yatırımlara...
Tabi son yıllarda AR-GE ve inovasyon konusunda yol alındığını da gözlemliyoruz. Global Innovation Index'e (GII) göre geçen yıl Türkiye inovasyon etkinliklerinde 13. sıraya kadar gelmiş durumda...
Gelişmekte olan ülkelerdeki gayretler sonucunda gelişmiş ülkelerle olan farkın gitgide kapandığı da görülüyor.
Sonuç olarak, Mayıs ayı verileri her ne kadar olumsuz gibi görünse de endeks değerinin 105'lerde olması halen ihraç mallarımızı ithal mallara nazaran pahalıya sattığımız anlamına geliyor. Dış ticaret açığının dolayısıyla cari açığın biraz daha düşmesi gerekiyor FED'in doları hareketlendirmesinden önce. Çünkü FED'in bilanço normalleşmesi sürecinde alacağı her aksiyon dolar basıncını artıracak.