Geçen sene Ağustos ayının sonunda 7 liraları geçen dolar TL kuru yılsonuna kadar gerilemiş ve yılı 5.3412 seviyesinden kapatmıştı. 2019 yılının ilk aylarında da düşüş sürmüş dip nokta olarak 6 Şubatta 5.2183'lere tanık olmuştuk. Ne var ki bu tarihten sonra kademe kademe yeniden yükselişe geçmişti. Nihayetinde yerel seçimlere kadar soluksuz bir şekilde yükseliş devam etti ve bulunduğumuz düzeylere kadar geldi. Dolar neden TL karşısında yükseliyor? Yanıtı 'neden yükselmesin?' şeklinde verebiliriz, tamamen ekonomik faktörleri göz önünde bulundurduğumuzda...
'ABD ile Türkiye enflasyonları ve faiz oranları ayrışıyor, bu nedenle artış makul karşılanabilir' diyebiliriz.
O zaman soruyu şöyle soralım; Amerikan ekonomisindeki gelişmelere bağlı olarak FED ılımlı tona geçmiş ve bu bağlamda gündeminden faiz artırım olasılığını tamamen kaldırmışken, hatta faiz indirim olasılığına yer vermeye başlamışken dolar TL karşısında neden değer kazanabiliyor?
TL NEGATİF AYRIŞIYOR
Aslında TL dolar karşısında ve tabii ki diğer para birimleri karşısında değer kaybediyor. Çünkü dolar hemen hemen tüm gelişmekte olan ülke para birimleri karşısında geriledi, yukarıda vurgu yaptığımız nedenlerle... FED faiz artırmayacağı gibi bilanço normalleşmesi sürecini de oldukça yavaş adımlarla tamamlamayı öngörüyor. Bu iki aksiyon sayesinde yoğun dolar cinsi dış borçları olan gelişmekte olan ülkeler bir nebze olsa da borç çevirme sorunundan kurtuldular.
Dış borçlarını daha rahat ve daha ucuz dolar maliyetiyle bir süreliğine çevirmeye devam edebilecekler.
Bu negatif ayrışmanın iki temel nedeni var. Birincisi Amerika ile yaşanan siyasi gerginlik. Türkiye'nin Rusya'dan almak istediği S-400 hava savunma sistemine Amerika deyim yerinde ise rest çekiyor.
Birinci madde içinde yer alan bir neden de Amerika'nın İran'a uyguladığı ekonomik yaptırımdan muafiyetin uzatılmama olasılığı. Muafiyet uyguladığı 8 ülke içinde Türkiye'de bulunuyor. Doğalgaz ihtiyacımızın yüzde 17'sini İran'dan alıyoruz.
Aynı zamanda petrokimya açısından en kaliteli petrolün bulunduğu İran'dan petrol de ithal ediyoruz. Hem enerji hem de petrokimya ürünleri ihtiyacımıza önemli katkı yapıyor İran.
FİNANSAL İSTİKRAR ŞART!
İkincisi iç siyasi gelişmeler. Yerel seçimlerle ilgili YSK kararının beklenmesi ve buna bağlı ortaya çıkan belirsizlik algısı da döviz piyasasındaki oynaklığın artmasına neden oluyor.
Kur yükselişinin kesinlikle önüne geçilmesi gerekiyor. 'Dalgalı kur rejimi var, kurlar arz ve talebe göre piyasa mekanizması altında belirleniyor' gibi klişe laflar ile kurların seyrinin oluruna bırakılma lüksünün olmadığını düşünüyorum.
Neden derseniz?
Ne yazık ki üretimde gerek aramal gerekse sermaye malları açısından dışa bağımlılık sürüyor. Yeni ekonomi programları ile yerli üretime önem verilecek ama bunun için zamana ihtiyaç olduğu unutulmamalıdır. Dolayısıyla kurların yükselmesi enflasyon ithalatı anlamına da geliyor. Merkez Bankası'nın ana amacının fiyat istikrarını sağlayabilmesi için öncelikle kurları dizginlemesi ve finansal istikrarı tesis etmesi gerekiyor.