Ülkeler yaşanan sorunun ne denli büyük olduğunun farkına vardıkça, sağlık alınan ekonomik önlemleri de genişletiyorlar. Birkaç gün önce 1 trilyon dolar hacmindeki paketi tam iki katına çıkardı ABD. Tarihinde görülmemiş bir ekonomik destek paketi. Artık sorunun üssü haline gelen Avrupa ülkeleri de ister istemez yeni önlemler alacaklar.
Çünkü ekonomi tarihinde pek görülmeyen bir durumla karşı karşıyayız.
Daha önce de altını kalın çizgilerle çizmeye çalıştığım gibi, küresel ekonomi hem arz hem de talep şokunu bir arada yaşıyor. Yani klasik iktisat yaklaşımı ile para politikaları ağırlıklı yaklaşımlarla arzı canlandırıp ardından talebi sürüklemek pek mümkün görünmüyor.
GELİR KAYBI TELAFİSİ
Sağlık için evlerde kalmalıyız, ekonomi için de tüketim yapmalıyız. Tabii ki öncelik sağlıkta olacak. Zaten belirsizlik dönemlerinde ekonomi aktörleri zorunlu tüketimleri dışında diğer tüketimlerini ötelerler, yatırım kısmında da mümkün olduğunca likitte kalmayı tercih ederler.
İşte bu yüzden ekonomi yönetimlerinin alacağı önlemlerin odak noktasında bu gerçekler bulunmalı. Yani şirketlerin üretim, bireylerin ise tüketim yapmaları bir süre sağlanamayacak.
Dolayısıyla ekonomi çarkının dönüşü biraz sekteye uğrayacak. Bu kayıp sürecinde hem şirketler hem de bireyler için şu üç faktör dikkate alınırsa ancak önlemler anlam kazanacak:
Birincisi... İstihdam kayıplarının önüne geçmek mümkün olmadığından bireylere gelir desteği sağlanmalı. ABD yıllık geliri 75 bin doların altında olan hanelere 1200 dolar ve 500 dolar da çocuk için doğrudan destek sağlayacak.
İngiltere de iş kaybı durumunda 2500 sterline kadar maaşların yüzde 80'ini ödeyecek.
ŞİRKETLERE FİNANSMAN
İkincisi ise şirketlerin ayakta durmalarını sağlamak... Şirketler iş gücünü azaltarak ya da ücretsiz izin ile en önemli maliyet kalemini minimize edebiliyorlar. Ancak kira gibi bazı sabit maliyetlerini karşılamak durumundalar.
Daha da önemlisi borçlarını çevirebilmeleri gerekiyor. Bu gerçekten hareketle ABD küçük işletmelere 350 milyar dolarlık kredi sağlayacak. Küresel ekonominin lokomotifinden bu radikal önlemlerin gelmesi sevindirici...
Üçüncüsü ise likiditasyon sağlanarak ödemeler sisteminin sağlıklı işlemesini sürdürmek. FED dolar musluğunun başında olduğu için şanslı. Ancak gelişmekte olan ülke merkez bankaları için durum kolay değil. Para musluklarının açılmasının enflasyon gibi yan etkileri kendini hissettirebilir.
Sonuçta Türkiye de benzer önlemleri almaya çalışıyor. Büyük olasılıkla ekonomi yönetimi önlemleri genişletecek.
Şirketler kadar bireylerin gelir kayıplarının telafisine yönelik önlemlerin de yeterli düzeylere çıkarılması gerekiyor.