Hesapta olan, yani birkaç yıl öncesinden güçlü sinyaller veren 2008 küresel krizi yeni normal yaratamamıştı. Bakalım hiç hesapta olmayan korona virüs pandemisinin neden olduğu, içinde bulunduğumuz ekonomik kriz yeni normal yaratabilecek mi?
Tabii yeni normal için kartların yeniden dağılması ve rollerin yeniden verilmesi gerekiyor. Yani ABD ve Çin gibi küresel ekonominin lokomotiflerinin, gelişmiş ülke merkez bankalarının fonksiyonlarının, bu merkez bankaları tarafından basılan majör para birimlerinin hegemonyasının kalkması, uluslararası spekülatörlerin rahat durmaları gibi beklentileriniz varsa; evet, bu sefer küresel ekonomi yeni normalini yaratacak demektir.
Pandemi sonrası ekonominin yeni normalini aynı zamanda siyasi gelişmeler de belirleyecek. ABD, Almanya ve İngiltere şimdiden Çin'i suçlamaya başladılar bile.
Virüsün çıkış noktası belli ama virüsün hangi yolla ortaya çıktığı ile ilgili muhtelif teoriler var. Doğal olduğundan insan yapımı biyolojik silah amaçlı üretildiğine kadar...
ABD ÇİN'İ DURDURMAK İSTİYOR
Bence nasıl çıktığı önemli değil. Önemli olan yaşanan sağlık dramının bazı ülkelerce ekonomik ve iç siyasi güce dönüştürme çabalarıdır. Aralık ayında ABD'de seçimler var. Bu yüzden aynen Ronald Reagan'ın 1980'lerde Japonya'ya açtığı görünmez savaş gibi Trump da benzer taktiği bu sefer Çin ile uygulamak istiyor.
Zaten Trump Çin için düğmeye iki yıl önce basmıştı ticaret savaşları adı altında. Bir şekilde Çin'in küresel ekonomide oluşan doğal rolünü kabullenmek istemiyor. 2015 yılında dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olma hedefini çok daha öncesinde gerçekleştirmiş ve 2030 yılında birinci ekonomi olma hedefine de emin adımlarla ilerliyordu.
Bu hedefine ulaşmada sadece GSYH büyüklüğünden öte teknoloji ve inovasyonu temel unsur olarak ön plana çıkarması asıl ABD'yi rahatsız eden faktördü.
Gerek Başkan Trump gerekse bakan Pompeo güçlü deliller var elimizde virüsün orijininin Wuhan'da bir laboratuar olduğuna dair ısrarına devam ediyorlar.
Diğer taraftan da bu yüzden 100 binden fazla Amerikalının öldüğü, 30,3 milyon kişiyi işsiz bıraktığı vurgusu ile ağır bedel ödediklerini pekiştiriyorlar. Yani çok radikal kararlar vermeye hakkım var algısı üzerine çalışıyor Trump ve yönetimi.
BEDELİ AĞIR ÖDENECEK
Pandeminin küresel ekonomiye çıkaracağı bedel gerçekten ağır olacak. ABD'de endüstriyel üretim çeyrek bazda son 11 yılın en kötü seviyesine indi. Tarımsal üretimde benzer durumda. Et kıtlığı çekiyor Amerika. Avlanma yoluyla et ihtiyacını karşılamaya çalışanlar bile var. Özel tüketim neredeyse durdu. Çin'in de durumu pek farklı sayılmaz. Son 15 yıldır kesintisiz yüzde 7'nin üzerinde büyüme başarısı gösterirken bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 6,8 küçüldü. Bu yıl belki yüzde 1,2 ancak büyüyebilecek. Avrupa'yı da aynı şekilde yüzde 6'nın üzerinde bir küçülme bekliyor.
Ekonominin yeni normali kısa sürede ortaya çıkmayacak. Çin'e karşı alınan tavırların siyasi sonuçları görülmeden bu sorunun yanıtını vermemiz kolay değil.
Ama bu aşamada yeni normalle ilgili şunları ön tespitleri yapabiliriz;
■ Gelişmekte olan ekonomiler döviz cinsinden daha da borçlandırılacak.
■ Üretimin önemi gerek sanayi gerekse tarım kesimlerinde biraz daha anlaşılır olacak.
■ Dış ticaret politikaları daha korumacı olacak. Ülkeler mümkün olduğunca ithalat yapmamaya çalışacaklar.
■ Yabancı sermaye akışkanlığı biraz azalacak.
■ Hane halkı mümkün olduğunca dikkatli tüketim yapacak.
■ Ülkeler eskisi gibi rahatlıkla borç çeviremeyecekler. Bu yüzden kamu harcamaları da iç talebi canlandırmada rahat kullanılamayacak.