Çalışma hayatında en çok tartışılan konulardan birisi kıdem tazminatı. Yasalar çalışanlar için önemli bir güvence olarak bu sistemi kurmuş ama belli şartlar da koymuş.
En önemlisi de en az 1 yıl çalışmış olmak ve kendi isteği dışında (belli şartlar hariç) işten ayrılmak gerekiyor.
Fon sistemi gelirse bu zorluklar azaltılacak. Peki kıdem tazminatı hesabı nasıl yapılıyor? Mevcut durumda kıdem tazminatı hesaplanırken şu formül uygulanıyor:
Çalışılan süre X brüt maaş (Tavan: 4.297,21 TL)= Ödenecek tazminat Burada ortaya çıkan miktardan damga vergisi dışında hiçbir kesinti yapılamıyor ve bu para peşin nakit olarak ödenmek zorunda. Tazminatın kaç lira olacağını aslında çalışılan yıl kadar formüldeki 'brüt maaş' belirliyor. Zaten işin en ince noktası da burası. Brüt maaş bordronuzda yazan miktar olarak bilinse de bunu artırmak mümkün. Çünkü brüt maaş sadece maaşınızdan değil, size düzenli ödenen tüm paralardan oluşuyor.
Burada iki kelime önemli. Birincisi 'düzenli' ikincisi ise 'para.' Yıl içinde size düzenli olarak ödenen tüm paralar brüt maaşa ekleniyor.
5 BİN LİRA KAZANIR
Örneğin bu ay yaptığınız bir mesai için aldığınız para eklenmiyor. Ama her üç ayda bir size düzenli prim yatıyorsa bu ekleniyor. Bunu verdiğimiz listeden görebilirsiniz. Bu ücretler eklenince alacağınız tazminat da yükseliyor. Örneğin bir çalışanın brüt maaşı 3 bin lira. Bu çalışan her ay 500 lira da prim alıyorsa, 10 yıl sonunda alacağı tazminat 30 bin lira değil, 35 bin lira olacak. Bu hakkını kullanmasa bu işçi 5 bin lira daha az tazminat alabilir. Bu yüzden hesaplama yapılırken bu ödemelerin de eklenip eklenmediğini mutlaka kontrol edin.
GERÇEK MAAŞ
Kıdem tazminatınız SGK'ya bildirilen brüt maaşlarınızdan hesaplandığı için gerçek maaşınız yerine asgari ücretten bildirilmeniz büyük hak kaybına yol açacaktır.
Gerçek maaşınızın gösterilmesi tazminatınızı da artıracaktır. Bu konuda yapılacakları geçen yazılarımda anlatmıştım. Gerçek maaşınızı gösterir belgeleri mutlaka saklayın.
MAAŞA DAHİL EDİLENLER
1. Yemek yardımı, 2. Kasa tazminatı, 3. Gıda yardımı, 4. Yakacak yardımı, 5. Eğitim yardımı, 6. Konut yardımı, 7. Giyecek yardımı, 8. Erzak yardımı, 9. Sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli, 10. Unvan tazminatı, 11. Aile yardımı, 12. Çocuk zammı, 13. Temettü, 14. Havlu ve sabun yardımı, 15. Taşıt yardımı, 16. Yıpranma tazminatı, 17. Nitelik zammı, 18. Sağlık yardımı, 19. Mali sorumluluk tazminatı, 20. Bayram harçlığı, 21. Lojman tahsisi, 22. Aydınlatma, yakıt, su bedeli, 23. Teşvik primi, 24. Devamlı ödenen primler.
KADINLARA ÇİFT MAAŞ
Eşim SSK emeklisi idi. Vefat ettikten sonra dul aylığı alıyorum. Babam ise memur emeklisi. O da vefat etti. Yetim aylığı da alabilir miyim? Münevver SARIYILDIZ
Münevver hanım, öncelikle başınız sağ olsun. Sosyal güvenlik sistemimiz genel anlamda baktığımızda bu durumlarda çifte maaşa izin vermiyor. Yani hem dul hem yetim maaşı alınamıyor.
Bunlardan yüksek olanı seçiyorsunuz. Ancak kurumlar farklılaşınca durum değişiyor.
Buna göre 4A'dan (SSK) dul aylığı alan kadınlar emekli sandığından da babasından dolayı yetim aylığı alabiliyor.
Yine 4B'den de (Bağ-Kur) dul aylığı alan bir kadın emekli sandığından yetim maaşı alabiliyor.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
03.2004 tarihinde sigortalı oldum. 1955 doğumluyum. Ne zaman emekli olabilirim? Nazlı İSKENDEROĞLU
Nazlı hanım sigortada biraz geç kalmışsınız bu da şartları zorlaştırıyor. İşe girişinize göre 7 bin gün prim gerekiyor. Yaş şartı 58, sizin için dolmuş.
4500 günle emeklilik için ise 2029'u beklemelisiniz.
05.10.1979 doğumluyum. 01.01.1996'da sigortalı oldum. Sigortalı olduktan sonra 2 doğum yaptım. 4800 günüm var. Ne zaman emekli olurum? Emine TEKİN
20 yıl 52 yaş ve 5825 prim günü şartlarınız var. Yılınız 2017'de dolacak. Priminiz eksik.
1025 gün doğum borçlanması yapıp priminizi tamamlayın.
05.10.2031 tarihinde emekli olursunuz.
12.08.1988 tarihinde işe girdim. 1967 doğumluyum. 7800 günüm var. Ne zaman emekli olurum? Mehmet CANDAN
25 yıl 51 yaş ve 5450 prim günü şartlarınız var. Priminiz ve yılınız tamamlanmış. Yaşınızın dolacağı 2018 yılında doğum gününüzde emekli olursunuz.
EMEKLİLİK YAŞI DEĞİŞMEDİ
Bizler 1999 öncesi sigortalı olup primlerimizi doldurmamıza rağmen yaştan dolayı emekli olamıyoruz. Yaşa takılanlarla ilgili bir çalışma var mı? Teoman ŞAHİN 1999 yılında yapılan bir reform ile emeklilik yaşı 9 Eylül 1999'dan sonra sigortalı olanlar için artırıldı. Hatta 2008 ve sonrasında daha da yükseldi. Ancak sizin gibi çok sayıda vatandaş için de kurallar değişmiş oldu. Bu konudaki taleplerle ilgili bir çalışma yapılmış ve bazı formüller de ortaya konulmuştu.
Ancak sonuç çıkmadı.
Şu anda da bu konuda bir çalışma yok. Ancak çok sayıda mağdur var. Bunlar için yeni bir formül geliştirilebilir.