Türkiye'de son dönemde yapılan yasal düzenlemelerle çalışanların hakları koruma altına alınsa da yine de birçok sıkıntı yaşanıyor. Özellikle işverenlerin başvurduğu bazı yöntemlere karşı çalışanlar sessiz kalıyor. Ancak yapabileceğiniz çok şey bulunuyor. İşte bize sizlerden gelen sorulardan derlediğimiz patron hileleri ve bunlara karşı yapabilecekleriniz.
- EKSİK BORDRO: Gerçek maaşlar bordroya yansıtılmayarak çalışanlar asgari ücretten gösteriliyor. Kalan miktarlar elden ödeniyor.
Çalışanlar ilk başta paralarını alıyor gibi görünse de işveren hem devletten vergi primini kaçırıyor hem de işçisinin geleceğinden çalıyor.
İleride alacağınız tazminat ve emekli maaşı bu yüzden azalıyor.
NE YAPABİLİRİZ: 'İşimi kaybetmeyeyim' diyorsanız ALO 170'e şikayet edin.
Ayrılmayı göze alıyorsanız, haklı fesihle tazminatınızı talep edin. Bunun için noteri kullanın. Tazminatınızı bordroda yazan miktardan değil gerçek maaşınızdan hesaplatın. Bu arada ilerdeki davalarda ispatlamak için gerçek maaşla ilgili belgeleri saklayın.
- SİGORTASIZ İŞÇİ: Türkiye'de her çalışanın SGK'ya bildirilmesi gerekir. Bu yasal bir zorunluluktur.
Ama bazı patronlar 'işsizlik korkusunu' kullanarak çalışanına sigorta yapmıyor.
Bu sayede devleti soyarken çalışanının da hakkını gasp eder. Hem emeklilik, hem izin hem de tazminat hakkınız olmaz. Sağlık hizmetlerinden yararlanamazsınız.
NE YAPABİLİRİZ: Öncelikle durumunuzu mutlaka SGK'ya bildirin. Bunun için ALO 170'i kullanabilirsiniz.
Sigortanızın yapılıp yapılmadığını ve primlerinizin yatırılıp yatırılmadığını e-devlet vasıtasıyla mutlaka kontrol edin. İşe girerken sigorta şartı koşun ve sözleşme imzalayın. Sigortasız çalışmaya asla razı olmayın.
Sigortasız çalışmaya mecbur kalırsanız işyerinde çalıştığınızı ispat edecek tüm belgeleri saklayın.
- TAZMİNATI SIFIRLAMA: Taşeron işçilerde çok görülen bu yöntemde işveren işçiyi 11. ayda işten çıkmış gibi göstererek 1. ayda yeniden giriş yapıyor. Dolayısıyla 12 ayı dolduramayan işçi ne tazminat ne de izin hakkına kavuşuyor.
NE YAPABİLİRİZ: Sigorta işlemlerinizi e-devletten takip ederek giriş çıkış yapılıp yapılmadığını mutlaka kontrol edin. Eğer böyle bir işlem varsa durumu Çalışma Bakanlığı'na bildirin.
Size giriş çıkış yapmışlarsa bile tazminatınız ilk işe girdiğinizden itibaren hesaplanır unutmayın.
- İZİN KULLANDIRMAMA: Her işçinin kıdemine göre izin hakkı var, bu devredilemez, yok sayılamaz. Ama birçok işveren, işçinin bu iznini kullandırmaz, eksik kullandırır.
NE YAPABİLİRİZ: İzne çıkarken bunu mutlaka belgeleyin. İzin kağıtlarının bir nüshasını kendinizde saklayın.
İleride işten ayrıldığınızda kullanmadığınız izin paralarını o günkü brüt maaş üzerinden alacaksınız. Ödenmezse bu belgelerle dava açar, alırsınız.
- MESAİ VERMEME: Haftalık çalışma süresi 45 saattir. Bu saati aşan kısımlar yüzde 50 fazlasıyla ödenir. Ama birçok şirket, bunu göz ardı eder.
NE YAPABİLİRİZ: Mesailerin ve diğer ücretlerin ödenmemesi, işçi için haklı fesih sebebidir, tazminatı gerektirir. Bunun için noter kanalıyla ihtarname gönderebilirsiniz. Ücret ve diğer alacaklar için zaman aşımı süresi 5 yıldır.
ZORLA ÇALIŞTIRMA YASAK
- 31.05.2016 tarihinde şu an bulunduğum firmada işe başladım. Yaklaşık 1.5 aydır personel alındı/alınacak vaadiyle izinsiz olarak çalıştırılıyorum. Günde 8.5 saat çalışıyorum ve personel olmadığı için mola hakkımı da kullanamıyorum. İşyerimden haklarımı alıp ayrılmak istiyorum (Mustafa)
Yasa gereği her işçinin haftada en az bir gün izin yapma hakkı bulunuyor.
Bu izin kullandırılmayıp işçi çalıştırılmışsa bunun karşılığında iki buçuk yevmiye (fazla çalışma da dahil) verilmelidir. İşveren işçinin onayı olmadan hafta tatilinde çalıştıramaz. Haftalık 45 saati aşan çalışmalarınızı da yüzde 50 fazlasıyla ödemek zorundadır.
Bütün bu ödemeler yapılmıyor ve onayınız dışında çalıştırılıyorsanız haklı fesih ile işten ayrılıp tazminatınızı ve mesai alacaklarınızı talep edebilirsiniz.
Ayrılmak istemiyorsanız da onayınız dışında çalıştırıldığınızı mutlaka ALO 170'e ihbar edin.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
- Doğum tarihim 18.03.1976. Askerlik başlangıcım 21.03.1999, SSK'lı işe girişim 08.07.2000. 3398 günüm var. 01.02.2011'de Bağ-Kur'lu oldum. SSK'dan nasıl emekli olurum? Kurtuluş UZUNAY
Bağ-Kur'lu olarak devam ederseniz SSK'dan emekli olmanız mümkün değil.
O yüzden son 7 yılda en az 3.5 yıl SSK'lı olarak çalışmanız lazım. Bu şekilde SSK şartlarında emekli olursunuz. Bu kez de 7000 gün ve 60 yaş şartlarınız var. Ancak askerlik borçlanması sizi erken emekli edebilir.
Yine son 3.5 yıl SSK'da olmak şartıyla 10 aylık borçlanma başlangıcınızı 9 Eylül 1999 öncesine çeker ve şartlarınız 58 yaş 5975 gün olur.
- 18.10.1971 doğumluyum. 05.10.1990 tarihinde sigortalı oldum. Çalışmaya devam ediyorum. 6250 günüm var. Emekli olabilir miyim? Merve DUMAN
20 yıl, 47 yaş ve 5450 gün şartlarınız var. Yılınız ve priminiz tamamlanmış. Yaşınızın dolacağı 18.10.2018'de emekli olursunuz.