Geçen hafta, dil hassasiyeti üzerine size tv örnekleri sunmuştum. İzninizle bu haf ta da devam etmek isterim.
Sunucu, stüdyoda canlı yayını izleyen, para ile tutulmuş izleyicilerden birine dönüp söz veriyor: "Seyircimiz laf almak istiyor." Ablacığım, sakın o söz almak olmasın? Laf sözcüğü, nisbeten daha negatif anlamlarda kullanılır. Söz alan seyirci, canlı yayın konuklarından birini eleştirmek, hatta küçümsemek için söz almış belli ki.
Kendince onu küçümsüyor ama sadece kendince, çünkü dili yanlış kullanıyor." Herkesin bir beyin dağarcığı vardır." Yani herkesin var ama seninki eksik, demek istiyor. İstemesine istiyor da, söz dağarcığı diye bir kalıp var. Beyin dağarcığı diye bir şey yok.
Kimseyi küçümsememek gerekiyor belki ama bunu da yapacaksanız komik duruma düşmemek gerek.
Bunun yerine, "o potansiyeli sizde göremedim" diyebilirdi.
Sunucumuzun anonsu şöyle:
"Canlı yayında başvuran iki tane dinleyicimiz var." Cümle, neresinden tutsanız elinizde kalıyor. Bir kere, canlı yayında başvuran değil, canlı yayına başvuran demeli. Kaldı ki, burada başvurmak yerine aramak, bağlanmak istemek kalıplarını kullanabiliriz.
Gelelim asıl hataya: İnsanlar nesne değildir. İnsanlar için tane denemez. İki izleyicimiz var demek yeterli olur. Benzer hatalardan biri ve hatta daha fenası da, insanlar için sürü sözcüğünü kullanmaktır. Sürü, hayvanar için kullanılır. "Bir sürü dinleyicimiz aradı" denmez asla...
GEREKSİZ TEKRARLAR
Bazı deyim ve kalıplar, yabancı dilden alındığı ya da tam anlaşılmadan kullanıldığı için halkımız aynı anlamın tekrar etmesine yol açabilecek gereksiz eklemeler yapabiliyor.
"Kendine olan özgüvenin düşük." diyorsa biri bana, ben de ona "Senin de dil bilgin zayıf" diye cevap vermeliyim.
Özgüven sözcüğü "öz" ilavesi ile halihazırda kendi anlamını içerir.
Özgüvenin düşük dese, amenna !
"Yabancı dil bilen tercüman aranıyor." Yahu tercüman ne demek?
Tercüman hangi dili konuşur zaten?
"Mecburen yapmak zorunda kaldım." Kardeşim, mecburen sözcüğü zaten zorunluluk içermiyor mu?
"Sıfırın altında eksi on derece" ne demektir? Sıfırın altında derken eksi demiş oluyoruz zaten. Ya sıfırın altında on diyeceksin, ya da eksi on...
Bugünlerde herkesin dilinde:
"Yaşı genç-yaşım genç..." Genç ne demek? Küçük yaşta olan. E peki o zaman yaşı genç ne demek ? Peki, nasıl kullanacağız bu kalıbı? Gayet basit. Ya "Gencim" diyeceğiz, ya da "Yaşı küçük." "Araç kendini infilak etti." Bir araç nasıl kendi kendini havaya uçurabilir?
Ne diyeceğiz? "Araç infilak etti/ patladı/havaya uçtu." Bu kalıp, bana eski Türk filmlerinin "kendimi intihar edeceğim." Kalıbını hatırlatır, bol bol gülerim. Hayır, intihar etmekte gülünecek bir şey yok elbette. Ancak kendini intihar nedir yahu?