Mal ve hizmet alım satımlarında kullanılan çekler, ticaret kesiminin yoğun olarak kullandığı en büyük borçlanma ve ödeme aracıdır.
Özellikle piyasalarda nakit akışının yavaşladığı dönemlerde ticari sirkülasyonun aksamadan sürmesine katkı koymaktadır. Faiz maliyeti olmayan ve senetlerden daha itibarlı görülen çekler, alışverişlerin devamı açısından kritik rol oynamaktadırlar.
Çek'in özellikle küçük sermayeli esnaf sanatkarlar açısından farklı bir önemi de bulunmaktadır.
Ödemelerini aksatmadıkları için, piyasalarda kendilerine güven sağlamış olan pek çok üyemiz, sınırlı sermaye yapısına rağmen çeklerini güvenilir bir ödeme aracı olarak kullanabilmekte, nakit sıkıntısı yaşasa bile işlerini çevirebilmektedirler. Bu şekilde pek çok küçük işletmenin geçmişte önemli iş hacimlerine ulaşabildikleri görülmüştür.
Ancak bir süre önce karşılıksız çıkan çeklerde uygulanan hapis cezasının kaldırılması ile piyasalarda güvensizlik ortamı oluşmuş, doğal olarak bu durum da küçük işletmelerin işlerinde aksamalara neden olmuştur.
Öte yandan, hapis cezasının kaldırılmasıyla karşılıksız çeklerin artması, üyelerimizi farklı bir açıdan da etkilemiştir. Aldığı çekin karşılıksız çıkması halinde sermayesi güçlü olmayan üyelerimiz önemli yaralar almış, tahsil edemediği meblağları telafi edemedikleri için borçlarını geciktirmiş, işlerini aksatmış ve büyük sıkıntılar yaşamışlardır.
Bu açıdan çeklere yeniden itibar kazandıran Karekodlu Çek uygulamasını esnaf teşkilatlarımız çok önemsemiş, gelinen noktada 2017 yılı başından itibaren uygulanmaya başlanan karekodlu çek uygulamasının olumlu sonuçları rakamlara yansımaya başlamıştır.
OLUMLU RAKAMLAR
2017'nin ilk beş aylık dönemini içeren verilere göre;
Geçen yıl karşılıksız çeklerin meblağı ilk 5 ayda 11.094 milyon liraya ulaşırken (Yıl sonunda bu rakam 27.431 milyona ulaşmıştır), 2017 yılının ilk beş ayında karşılıksız çeklerin meblağı 8 milyon lirada kalmıştır.
Aynı şekilde, 2016'nın ilk 5 ayında karşılıksız çıkan çeklerin adeti 87.224 iken, 2017 yılının ilk 5 ayında karşılıksız çıkan çekler neredeyse yarı yarıya azalmış ve 49.743 adete düşmüştür.
Karşılıksız çeklerin bankalara ibraz edilen toplam çeklere oranı 2015 yılında yüzde 4.1, 2016 yılında yüzde 3.9 iken bu oran 2017 yılının ilk 5 ayı itibarıyla yüzde 2.5 oranına gerilemiştir.
2009 yılında bu oranların yüzde 8 gibi seviyelerde olduğu düşünülürse, uygulanan tedbirlerden elde edilen sonuçların değeri daha da iyi anlaşılacaktır.
İKİ ETKEN
Karşılıksız çeklerde görülen düşüşlerin temelinde, 1 Ocak 2017'den itibaren uygulamaya giren Karekodlu Çek Uygulaması ile Kredi Garanti Fonu (KGF) destekli kredilerin piyasaları canlandırması yatmaktadır.
Karekodlu çek uygulaması, piyasalardaki karşılıksız çek riskinin azaltılmasını ve ticaretin daha sağlıklı yapılabilmesini amaçlamaktadır.
Uygulamada karekodun sorgulanmasıyla çek yaprağının doğruluğu teyit edilebilmekte, keşidecinin geçmiş çek ödeme performansına dair bilgilere ulaşılmaktadır. Karekodu sorgulatarak, ibraz edilen ilk ve son çek tarihlerine, ibrazında ödenen çeklerin adet ve tutar olarak yüzdesine, gecikmeli ödenmiş ya da halen ödenmemiş çeklerin adet ve tutar olarak yüzdesine, bu bilgilerin 1 aylık, 3 aylık ve 12 aylık dökümüne ulaşımın mümkün olduğu bu sistem, doğal olarak istismarları da önlemiş, güvenilir olmayan kişileri önemli ölçüde sistem dışına itmiştir.
EKONOMİ RAHATLAYACAK
Karşılıksız çeklerin azalmasında, piyasaların, işletmelerin nakit sıkıntısı yaşamamalarının da rolü bulunmaktadır. Bu noktada, KGF'nin 2017 yılı başından itibaren KOSGEB ve banka kredilerine sağladığı 180 milyar liralık garantörlüğünün gözardı edilmemesi gerekmektedir.
Krediye kolay ulaşan reel sektörün işlerini daha rahat ve güvenli ortamlarda çevirebilmesi, karşılıksız çeklerin azalmasına ve piyasaların rahatlamasına neden olmuştur.
Çekler, ulaştıkları tutar ve dolaşım hızı ile ticaret ve ekonomi dünyasının adeta barometresini oluşturmaktadırlar. Dolayısıyla çeklerdeki ödenme oranının artması, iyileşmenin de göstergesi olacaktır.
Çeklerde ödemelerin hızla normalleşmesi ve 90'lı yıllardan bu yana en iyi oranların yakalanması ekonomi çevrelerini rahatlatmıştır.
Gelinen noktada, ülke yöneticilerinin ve ekonomi yönetiminin aldığı tedbirlerin çeki yeniden güvenli kıldığı görülmektedir.
Yaşanan gelişmeler esnaf sanatkarlarımızın da faaliyetlerini daha sağlıklı yürütebilmelerine katkı sağlayacaktır.