Türkiye'de son dönemde yapılan düzenlemelerle emekli maaşları daha cazip hale geldi. Daha evvel emekli maaşıyla geçinebilmek mümkün olmazken son 10 yıldaki düzenlemeler ve zamlarla emeklilerimiz nispeten bu imkana kavuştu. Tabii ki yeterli değil ama geçmişe göre ciddi değişiklikler de yapıldı. Özellikle seyyanen zamlar en azından maaşlar arasındaki uçurumu kapatmaya başladı. 2000 yılından önce emekli olanlar için çıkartılan İntibak Yasası da bu makasın daralmasına katkı sağladı. Şimdi 2000 ve sonrasında emekli olacaklar için benzer bir intibak bekleniyor. Emekli maaşının ne kadar olacağı öteden beri merak konusu. Muğlalı okurumuz Suat Şahin'in sorusu da bununla ilgili:
Emekli olmak için yıl ve primimi doldurdum. 5 yıl daha yaşı bekleyeceğim. Bu esnada çalışmaya devam ediyorum. Çalışmam ileride emekli maaşıma nasıl bir katkıda bulunur?
- Suat Bey çalışmanız ve daha çok prim ödemeniz ileride emekli maaşınızı mutlaka etkileyecektir. Ama nasıl etkileyeceğine gelin birlikte bakalım. Emekli maaşının hesaplanması en basit anlamıyla prime esas kazancınız ile aylık bağlama oranının çarpımıyla ortaya çıkıyor. Yani gördüğünüz gibi ücret burada ilk etken. Çalışırken aldığınız brüt ücret ne kadar yüksek ise ileride emekli maaşınız da buna göre yükseliyor. Aylık bağlama oranları ise dönemlere göre değişiklik gösteriyor. Emekli olurken maaşın hesaplamasına gelince basit olarak ortalama aylık kazancın aylık bağlama oranıyla çarpılması sonucu bulunuyor. Aylık bağlama oranını gün sayısı belirliyor. Hesaplamalarda üç ayrı dönem etkili oluyor.
Hesaplama yapılırken de 3 formül uygulanıyor. Örneğin 1995 yılında sigortalı olan birisi için şimdi emekli olursa üç ayrı hesaplama yapılıyor.
1999'a kadarki dönemde aylık bağlama oranları daha yüksek. Neredeyse yüzde 70'lere yaklaşıyor. 2000 ile 2008 arasındaki dönemde ise oran yüzde 60'lara geriliyor. 2008'den sonra ise daha da düşüyor ve yüzde 50'lere iniyor.
Gelelim Suat Bey'in sorusuna.
Başta söylediğimiz gibi ücret önemli. Şimdi bu 5 yıllık dönemde eğer asgari ücret ile çalışırsanız senede 20-25 lira bir kaybınız olacak.
Yani 5 yıl sonunda alacağınız emekli maaşı 125 lira kadar düşecek. Ama brüt maaşınız 3 bin lira ve üzerinde olursa bu kez senede 60-70 lira artacaktır. Yani emekli olduğunuzda alacağınız maaş 350 lira fazla olacaktır.
GURBETÇİYE KOLAYLIK
28.03.1989'da Almanya'ya giriş yaptım. 16.9.1996'da sigortam başladı. 20.5.2009'da kesin dönüş yaptım. 5 yıldan beri Türkiye'de sigortalı çalışıyorum. Nasıl emekli olabilirim? Almanya'daki sigortam geçerli mi? Uğur KOLATAN
- Uğur Bey bundan 2 yıl önce Almanya'daki sigortanız başlangıç sayılmıyordu. SGK işe giriş tarihini borçlanılan gün kadar geriye götürerek buluyordu. 2014'te Torba Yasa ile bu sistem değişti ve yurtdışı sigortalılık başlangıç sayılmaya başlandı. Türkiye'nin sosyal güvenlik anlaşması yaptığı 30'a yakın ülke var. Bunlardan birisi de Almanya. Bu ülkelerle yapılan anlaşmalarda bu özel hüküm de konuluyor. Böylece oralarda ilk sigortalı olunan tarih burada da emeklilik için geçerli oluyor. Buna göre sizin için de emeklilik hesabında geçerli sigorta başlangıcı 16.09.1996... 25 yıl 56 yaş ve 5825 gün şartlarıyla emekli olacaksınız.
DOĞUM GEÇERLİ DEĞİL
3 yıldır özel sektörde sigortalı olarak çalışıyorum. Doğum iznine ayrıldım ve bebeğe bakacak kimse olmadığı için istifa etmem gerekiyor. İşsizlik maaşı alabiliyor muyum? Seher CAN
- Bu şekilde işten ayrılırsanız maalesef tazminat da işsizlik maaşı da alamazsınız.
Kendi istek ve kusurunuzun dışında bir sebeple ayrılmanız gerekiyor. Dolayısıyla doğum, işsizlik maaşı için geçerli bir sebep olarak sayılmıyor. 3 yıllık tazminatınızı yakmamanızı öneririm.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
25.05.1980 doğumluyum. İlk kez sigortalı olduğum tarih ise 21. 04.2002. O günden bu yana aralıksız çalışıyorum ve primim ödeniyor. Ne zaman emekli olabilirim? Suna ŞAHİN
- Sigortalılık tarihiniz 1999'dan sonra olduğu için emeklilik şartları da zorlaşıyor. Bu durumda 7 bin prim günü biriktirmeniz ve 58 yaşına ulaşmanız gerekiyor. Sigortadan sonra doğum olursa her çocuk için 720 gün olmak üzere üç çocuk borçlanması da yaparak primleri artırabilirsiniz
04.02.1971 doğumluyum. İşe başlama tarihim 20.07.1990 ve toplam 6623 çalışma günüm mevcut. Ne zaman emekli olurum? Haşim BALLI
- İlk sigorta olduğunuz tarihe göre 25 yıl 52 yaş ve 5525 prim günü şartlarınız var. Yılınız ve prim gününüz tamam. Yaşı bekleyeceksiniz. Bu durumda emekli olacağınız tarih 04.02.2023 olacak.