Prof. Dr. Akın Kapubağlı: Osteoporoz sadece bir kemik hastalığı değildir. Kalp ve akciğerden, sindirim sistemi hastalıklarına kadar bir sürü sağlık problemine sebep olur
Osteoporozun kırıklar dışında da pek çok sağlık sorununa neden olabileceğini vurgulayan Prof. Dr. Akın Kapubağlı, konu hakkındaki sorularımızı yanıtladı. Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Kapubağlı, uzun yıllar boyunca kemiklerimizi nasıl sağlıklı halde tutabileceğimiz konusunda da önemli ipuçları verdi.
-Kemik erimesi (osteoporoz) nedir?
Çağımızın hastalıklarından biri olan kemik erimesi, kemiğin içerisindeki kalsiyumun azalmasına bağlı kemik direncinin azalmasıdır. Yaşlanma ile birlikte hepimizde görülebilecek bir sağlık sorunu. Erkeklerde de, kadınlarda da oluyor. Ama kadınlar bu konuda biraz daha şanssız. Özellikle hormonal değişikliklerin olduğu menopoz sonrasında, erkeklere göre 5-7 misli daha fazla görülüyor. Bu nedenle sadece kadınlara özgü bir hastalık olarak öne çıkıyor ama değil. 65-70 yaşında erkeklerdeki ve kadınlardaki oranlar neredeyse birbirine eşitleniyor.
Kalsiyumun azalması kemiğin iç yapısını bozuyor ve bunun bir sonucu olarak kemikte kırılganlık artıyor. Özellikle bu kırıklar kalçada olduğu zaman, büyük sıkıntılar yaratıyor. Çünkü kalça kırığı olduğu zaman mutlaka ameliyat etmek lazım. Ameliyatın da yaşlı hastalarda kendine göre birçok sıkıntısı var. Önemli olan kırık olacak düzeye gelmeden kemik erimesinin önlenmesi.
-Osteoporoz, kalça kırığı dışında olumsuzluklara neden olabilir mi?
Kesinlikle. Omurgadaki mikro kırıklar ve çökmeler de osteoporozun neden olduğu olumsuzluklardır. Bu durum kamburluğa neden oluyor. Bu kamburluklar kişinin belini öne doğru eğiyor, boyunu kısaltıyor. Ama asıl önemlisi; karınla göğüs kafesi arasındaki boşluğu azalttığı için akciğer sorunlarına kadar varan hayati problemler yaratıyor. Hatta hatta bazı hastalarda karın basıncı arttığı için sindirim sistemi şikayetleri oluyor. 60, 70 yaşına kadar kabızlık, hazımsızlık gibi şikayetleri olmayan kişi bu tür sorunlarla da sıkıntı yaşayabiliyor. Bu nedenle osteoporozu sadece bir kemik hastalığı olarak düşünmemek gerekir. Kalp ve akciğerden tutun da, sindirim sistemi hastalıklarına kadar bir sürü sağlık problemine sebep oluyor.
-Osteoporozu nasıl önleriz?
Hayatımızın bir döneminde, erkek ya da kadın olalım fark etmez, bununla karşılaşacağız. Kadınlar daha sık karşılaşacak.
Korunma aslında anne karnından başlıyor. Çünkü kemik kitleniz ne kadar fazla ise bu kitlenin erimesi, yarılanması da o kadar az oluyor.
Bir annenin, çocuğunun kemik sağlığı için hamileliğinde düzenli ve yeterli miktarda kalsiyum alması, kalsiyumdan zengin gıdalarla beslenmesi lazım.
Çocukluk döneminde de mutlaka kalsiyumdan zengin beslenmek gerekiyor.
Türk toplumu bir tarım toplumu olmasına rağmen süt tüketimi son derece düşük. Bir çocuğun bir günde 4-6 bardak süt içmesi lazım. Ama bunu hemen hemen hiçbir çocuk içmiyor.
Buluğ çağından 25 yaşına kadar günlük kalsiyum ihtiyacını karşılamak için günde 6-8 bardak süt içilmesi lazım. Vücudun kalsiyum ihtiyacı ancak bu şekilde karşılanabilir.
-Sütü sevmeyenler ne yapacak?
Tabii ki başka gıdalardan da kalsiyum alıyoruz ama örneğin 1 litre sütten elde edeceğiniz kalsiyumu, 10 porsiyon tahıldan alabilirsiniz. 10 porsiyon tahıl da yiyemeyeceğinize göre... Zaten hiçbir zaman hastama süt önerdiğim zaman "Tamam içerim hocam" diyeni görmedim.
-Kemiklerde yıkım ne zaman başlıyor?
30 yaşına kadar kemik kendini muhafaza eder ama 30 yaşından sonra kemik az veya çok yıkıma geçmiştir. Bu durum, kadınlarda ortalama 50 yaşında menopozla birlikte hızlanır. Erkeklerde de 65 yaşından sonra hızlanır.
-Hastalık nasıl belirtiler veriyor?
Kemiklerde kırılganlık artıyor. Kamburluk, çökme, boy kısalması, sırt ağrıları başlıyor. Ancak bu döneme kadar kemik erimesi gayet sessiz gidiyor ve kişi ne yazık ki fark etmiyor. Kritik noktaya gelince bu ağrılar ortaya çıkıyor. Ve o yüzden de osteoporozun erken tanısı çok önemli.
-Tedavide ilaç kullanılıyor mu?
Evet. Osteoporozun tipine ve kişinin yaşına göre uygun kombinasyonları yapılıyor. Bazen sadece vitamin destek tedavisi uygulanıyor. Bazen kemik yapımını artırıcı, kemik yıkımını azaltıcı ilaçlar kullanılıyor. Bazen de durumun hormonlara bağlı olduğunu düşündüğümüz vakalarda hormon replasman tedavisi uygulanıyor. Bunlar hastalara göre birebir uygulanacak tedaviler ama genel kabul, korunmanın beş kuralına dikkat edersek yüde 80 oranında osteoporozdan korunabileceğimizdir.
Korunmanın 5 kuralı
Diyetle yeterli kalsiyumun alımı (süt ve süt ürünleri ile diğer gıdalar)
Güneş ışığı (D vitamini için)
Dengeli protein alımı
Düzenli hareket (Yürüyüş, yüzme vb)
Sigara, alkol, kafein ve kolalı içeceklerden uzak durmak
-Erken tanı için ne yapabiliriz?
Erken tanı için 50 yaşından sonra bir kez kemik ölçümünün yapılması lazım. Bu tabii ilaç tedavisi için önemli. Ama ilaçtan önce yapmamız gereken şeyler var.
Bir kere beslenmemizde mutlaka kalsiyumu alacağız. Bu kaçınılmaz. Mutlaka hareketli olmamız lazım. Egzersiz ve yürüyüş, kemik erimesini önleyen en önemli faktör. Yapmadığımız takdirde ciddi sorunlarla karşı karşıya kalırız.
Hareketli bir yaşam, düzenli egzersiz kemiklerimiz için son derece faydalı. Sadece yürüyüş bile kalsiyumun kemiğe oturmasını hızlandırıyor. Bu nedenle ggzersizi mutlaka öneriyoruz.
İkincisi D vitamininin kemiklerimiz üzerinde etkili olabilmesi için mutlaka güneş ışınlarını görmemiz lazım. Maalesef Türkiye geleneksel bir toplum. Örtünme alışkanlıklarımız var. Saygı gösteriyoruz ama hanımlarımızın kendilerine ayırdıkları bir zamanda ellerini, kollarını,
ve bacaklarını mutlaka doğrudan güneş ışığına maruz bırakmaları lazım.
Günde yarım saat sabahları, yarım saat akşamüzeri eller, kollar, bacaklar mutlaka güneş ışığı almalı. Kısa kollu buluz ve etekle yürüyüş yapılabilir. Bu yürüyüş de mutlaka belli bir ritimde olacak. Alsancak'ta vitrin bkarak saatlerce dolaşmanın egzersiz değeri yok.
Ve özellikle çocuklar için çok önemli; donmuş gıdaların içerisine katkı maddeleri konuluyor ve bu katkı maddeleri barsakta kalsiyumun emilimine engel oluyor. Dolayısıyla siz diyetinizde ne kadar kalsiyum alsanız da bunu vücut ememiyor ve ileride kemiklerde osteoporoz oluyor.
Bunlara dikkat edildiğinde ilaç kullanmadan bile vücudun kalsiyum ihtiyacı karşılanabilir.
Osteoporozun 4 tetikçisi
Aşırı alkol kullanımı
Tütün, sigara bağımlılığı
Aşırı kafein kullanımı
Kortizon kullanımı
Süt ve süt ürünleri dışında kalsiyumdan zengin gıdalar
Ispanak
Asma yaprağı
Portakal
Kereviz
Soğan
Brokoli
Kara lahana
Nohut
Ceviz
YARIN: DÜZ TABANLIK NEDİR?