Hatay Fizik Tedavi Merkezi hekimlerinden Uzm. Dr. Sabri Güneri, "Yaralıya müdahale sırasında yapılacak yanlış bir hareket,sinirleri zedeleyip kişinin felç olmasına yol açabilir. Bu nedenle olay yerine mutlaka 112 çağırılmalıdır" diyor
Bilinçli ilk yardımın hayat kurtardığını, bununla birlikte yapılan bilinçsiz müdahalelerin sonuçlarının çok ağır olabileceğini vurgulayan Hatay Fizik Tedavi Merkezi hekimlerinden Uzm. Dr. Sabri Güneri, "Türkiye'de 112 sağlık sistemi her yere çok kısa sürede ulaşabiliyor. Dolayısıyla trafik kazası, yüksekten düşme veya yazın çok sık gördüğümüz sığ suya atlamalar ve boyun kırıklarında hastaya kesinlikle müdahale edilmemeli, 112 aracılığı ile hastanın nakli sağlanmalıdır" diyor.
-Kişide omurilik yaralanması olup olmadığını veya dokunmanın tehlikeli olabileceğini nasıl anlayabiliriz?
Omurilik yaralanmalarında, yaralanmanın seviyesine göre farklı belirtiler görülebilir. Yaralanma boyunda olursa eller ve ayaklar, sadece sırt ve belde olursa ayaklarda güçsüzlük, uyuşukluk ve hareket kaybı olur.
-Omurilik felci olan bir insan, doğru bir müdahale ve tedavi ile hangi noktaya gelebilir?
Omurilikteki zedelenmenin tam veya kısmi olmasına bağlı olarak, tedaviden alınacak sonuç değişir. Tam kesilerde maalesef hasta yürüyemez. Kısmi kesilerde ise yürüme şansı çok yüksektir. İlk müdahalede hastaya zarar verilmezse, ameliyat ve diğer tıbbi tedaviler ve bakım sonucunda hastanın düzelme şansı çok yüksek.
-Omurilik yaralanmaları ve sonuçları hakkında bilgi verir misiniz?
Omurilik yaralanması sonucu alt taraf güç kaybı gelişmesi ve buna bağlı olarak diğer norolojik bozuklukların eşlik ettiği klinik tabloya "parapleji" adı verilir.
Boyun tutulursa kollarda güç kaybı sonucu "tetrapleji" gelişir. Omurilik ve sinir lifleri, beyinden çıkan sinir uyarılarını kol, bacak ve organlara taşır. İnsanların hareket etmesini ve hissetmesini sağlar. İdrar, dışkılama ve cinsel fonksiyonları kontrol eder. Travma ve hastalıklara bağlı omurilikte hasar gören bölgeler iletişim yapamaz. Beyin ile organlar arasında iletişim, hasar gören bölge ve altında kesilir. Bu kayıp, zedelenmenin şiddetinde göre geçici veya kalıcı olabilir.
Omurilik yaralanması nedenleri
A- Hastalıklar1- Tümörler
2- İnfeksiyon (omurga veremi vb.)
3- İleri derecede omurga fıtığı, omurga kayması
4- Doğumsal bozukluk
5- Omurilik içi boşalması
6- Damarsal bozukluk
7- Diğer nedenler
B-Travmalar
1- Trafik kazası
2- Düşme
3- Sportif yaralanma
4- Ateşli silah yaralanması
5- Sığ suya atlama
6- İş kazası
7- Doğal afetler
Ülkemizde trafik kazları yüzde 48 oranında görülmekte olup ilk sırayı tutar, bunu düşme yüzde 36 ile izler. Hastaların üçte biri tetrapleji (kol ve bacakların tutulması-boyun zedelenmelerinde görülür), üçte iki paraplejiktir (sırt ve belde zedelenme varsa, sadece ayaklarda güç kaybı ve tutukluk meydana gelir).
Türkiye'de omurilik yaralanma oranı, bir yılda milyonda 12,7 olarak verilmiş olup, yaş ortalaması 30 civarındadır.
-Omurilik yaralanmalarında tedavi nasıl planlanır?
Ağır yaralanması olan hastaya yaklaşım çok önemlidir. Olay anında bilinçsiz yapılacak müdahale, yaralanmanın ilerlemesine ve omuriliğin kesisine kadar gidebilir. Bu nedenle trafik kazası ve benzeri yaralanması olan hastaların çok dikkatli bir şekilde araçtan çıkarılması gerekir. Bu işlem, mutlaka ilk yardım ekibi tarafından yapılmalıdır. Hastalar eğitimli sağlık ekibi tarafından uygun bir hastaneye götürülmelidir. Omurilik yaralanması olan hastalar çok acil değerlendirilip tedaviye başlanmalıdır. Önce havayolu açılıp genel durum düzenlenmelidir, tansiyon düşüklüğü ve oksijen azlığı engellenmelidir. Daha sonra hasta radyolojik olarak incelenir. Gerekirse operasyon planlanır.
-Fizik tedavi ve rehabilitasyon, ne zaman başlamalıdır?
Ameliyattan sonra hemen rehabilitasyona başlanmalıdır. Rehabilitasyon, kişinin fizyolojik veya anotomik yetersizliği ve çevreye uyumsuzluğu olan kişinin arzularına ve yaşam planlarına uygun olarak fiziksel, ruhsal, toplumsal, mesleki, özel uğraşı ve eğitsel potansiyelini en üst düzeye çıkarmaktadır.
Omurilikte zedelenmesi olan hastanın rehabilitasyonu, uzun ve zorlu süreç gerektirir. Bu nedenle hastalar daha çabuk sonuç almak için alternatif tedavi ararlar bu konuda hekime danışmadan diğer yöntemleri denememek gerekir.
TEDAVİNİN İLK ŞARTI
Omurilik yaralanmalarında tedavinin ilk şartı; bilimsel esaslara uygun tedavi ve rehabilitasyon planlaması ve hastanın buna tam katılmasıdır. Hasta böylece durumuna göre çok eksikler olmadan yaşamını sürdürür. Başlangıçta zor olsa da, daha sonra hasta büyük ölçüde bağımsızlığını kazanarak toplum içerisinde etkinlere katılabilir. Rehabilitasyonun amacı; hastanın yaşamını bağımsız olarak sürdürmesi, ekonomik kaybının en aza indirGenmesi ve yeniden topluma dönerek yaşantısını mümkün olan en iyi şekilde sürdürmesidir.
Omurilik yaralanması olan hastalarda görülebilen tıbbi sorunların başlıcaları:
-Solunum sorunları
-İdrar yolu sorunları
-Bağırsak sorunları
-Ağrı
-Ayaklarda kasılma ( spastisite )
-Otonom disrefleksi
-Cinsel kayıp
-Baskı yarası
-Sirin gomyeli
-Sosyal ve psikolojik sorunlar
-Rehabilitasyon sürecinde neler yapılır?
Omurilik yaralanması olan hastalarda nörolojik muayene yapılarak, lezyon seviyesi ve fonksiyonel değerlendirme yapılır. Muayene sonucunda hastadaki hasarın tam mı, kısmi mi olduğu tespit edilir.
Ayrıca hastada idrar, bağırsak sorunları, baskı yaraları, ağrı ve kasılma gibi hareketi engelleyen durumlar değerlendirilir. Rehabilitasyon olarak hastaya pozisyon verme, eklem hareket açıklığı egzersizleri yaptırılır. Sağlam olan ve düzelme başlamış kaslar güçlendirilir. Tilt tabla, yatak içi egzersizleri ve paralel bar çalışmaları yapılır. Ayakta durma, dengeli yürüme sağlanır. Daha sonra oturma kalkma, merdiven inip çıkma çalışılır, gerekli ise cihaz veya tekerlekli sandalye verilir.
-Rehabilitasyonda kullanılan robogait hakkında bilgi verir misiniz?
Bilindiği gibi son zamanlarda tıbbın çeşitli alanlarında robot teknolojisinden yararlanılmaktadır. Bu teknolojiden yararlanan alanlardan biri de rehabilitasyondur. Yürüyemeyen hastalar için kullanılan yürüme robotları yapılmıştır. Robogait, bu amaçla kullanılan bir araçtır. Bu sistemde temel tedavi yaklaşımı; işlev görmeyen bacakların normal yürüyüş yapar gibi harekete geçmesi ve yük aktarımının kontrollü olarak yapılmasıdır.
Hastalar daha önce vücutlarına giydirilen taşıyıcı giysi aracılığı ile cihaz içine alınır. Vücut ağırlığı vinç vasıtası ile tamamen sisteme aktarılır. Hasta, doğal yürüme şekliyle harekete geçerken, kısmen yürüme bandında yük verilir.
Robogait omurilik yaralanmaları, felç , MS ve ALS gibi yürüme kaybına uğratan hastalıklarda kullanılır. Aynı zamanda çocuklarda beyin felcine bağlı yürüme bozukluklarında kullanılmaktadır. Tedavi 4 ie 8 hafta boyunca haftada üç gün, günde 60 dakika uygulanmaktadır.