Ekonomi yönetimi Türkiye ekonomisinin 10 yıllık "Yol haritasını" ve bu kapsamda bazı hedef göstergelerini açıkladı. Hükümet belirlediği eşik değerlere ulaşmak için atacağı adımları içeren "Mali Kural Kanun" taslağı hazırladı. Taslağın kısa süre içinde yasama yılı bitmeden yasalaşması planlanıyor.
Kanun taslağının ana çerçevesine daha doğrusu "Mali kural" mekanizmasının nasıl çalışacağına kısaca değinelim...
Öncelikle tanımlayalım mali kuralı. Mali kural, bazı mali göstergelerin belirlenen hedeflere ulaşması amacıyla kamu açığı finansmanı dahil maliye politikalarının somut kurallar çerçevesinde uygulanması anlamına geliyor. Temel amaç ise, makul kamu açığı düzeyi ve bu bağlamda, kamu açıklarının çevrilebilirliğini sağlamak.
Bu yöntemde mali kuralların neler olacağı, nasıl bir aksiyon planı içinde uygulanacağı ekonomilerin iç dinamiklerine ve ekonomik konjonktüre göre değişiklik gösteriyor. Türkiye'nin mali kural yöntemine başvurmasının 1999 yılına denk geldiğini söyleyebiliriz. Büyük depremin de etkisiyle artan kamu açıkları sonucunda, IMF ile yapılan stand by düzenlemelerinde özellikle mali kural ön plana çıkamaya başlamıştı. Amaç, hem merkezi hem de yerel yönetimlerin harcamalarını sınırlamaktı.
FAİZ DIŞI FAZLA
2001 krizinden bu yana mali kural uygulamasının en somut yanı "Faiz dışı bütçe fazlası" idi. Kemal Derviş yüzde 6.5 olarak belirlediği faiz dışı fazla hedefini, yönetimi devredene kadar tutturmayı başarmıştı. Bu sayede kamu açığı stoku ve iç borç çevirme oranı da hızlı bir şekilde erimişti. Sonraki yıllarda hedef değişmese de gerçekleşme oranı sürekli geriledi.
Bütçede "transfer harcamaları" içinde yer alan "iç ve dış borç faiz ödemeleri" kalemi dışarıda tutularak bütçenin gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 6.5'i düzeyindeki hedef, 2004 yılında yüzde 5.5, 2005 yılında yüzde 5, 2006 yılında yüzde 4.6, 2007 yılında yüzde 3.1, 2008 ve 2009 yıllarında ise sırasıyla yüzde 1.7 ve -1.2 olarak gerçekleşti. Geçen yıl bırakın fazlayı faizsiz açık bile verdik.
10 yıllık bir perspektif içeren mali kural uygulamasında iki ana parametre belirleniyor. Birincisi büyüme oranı, diğeri ise bütçe açığı oranı. 10 yılda büyümenin ortalama yüzde 5, bütçe açığının da yüzde 1 olması öngörülüyor.
Belirlenen eşik değerlerinin ne kadar gerçekçi ve ulaşılabilir olduğunun yanıtını vermek için geçmiş yıl performanslarına bakmamızda yarar var. Hedef 10 yıllık olduğu için 10 yıllık veriler çıkardım. 82-91 yıllarında büyüme oranı ortalama yüzde 4.8, 92-2001 yılları arasında yüzde 3 ve 2002-2009 yıllarında ise 4.5 büyüme performansı sağlanmış Türkiye ekonomisi.
HEDEF YÜZDE 1
İkinci bileşen bütçe açığının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı. Bu oranda da geçmiş veriler çok iç açıcı görünmüyor. 2001 yılında oran 11.9 iken, faiz dışı bütçe fazlası çapası sayesinde 2006 yılında yüzde 0.6 ile dip yapıyor. 2007 yılında seçimlerle bozulan bütçe disiplini sonucunda 2007 yılında yeniden yükselişe geçerek, geçen yıl yüzde 5.5'e kadar tırmanıyor. Rakamlar böyle iken ve büyük küresel krizin etkilerinin bir süre daha süreceği gerçeği ortadayken belirlenen hedeflerin ne kadar gerçekçi olduğu konusunda fazla yorum yapmayalım...
Her şeye rağmen mali kural uygulamasının oldukça önemli katkıları olacak ekonomiye... Öncelikle, IMF'den boşalan "nominal çapa" görevini görecek. Yani, gerek yerli gerekse yabancı aktörler için yol haritası olacak ve ileriye yönelik bazı risk algılamalarını azaltacak.
Umarız tavizsiz bir şekilde uygulanır. Çünkü, tüm ampirik çalışmalar bozulan temel makroekonomik göstergelerin odağında "yüksek bütçe açıklarının" olduğunu kanıtlıyor. Zaten eski deneyimlerimizden çok iyi biliyoruz.