2013 yılında Türkiye ekonomisinde yaşanan gelişmeleri Ocak-Mayıs ve Haziran ayı sonrası olmak üzere iki dönemde incelemek mümkündür. Küresel ekonomik gelişmeler ve iç politik olayların etkisi nedeniyle böyle bir ayırımın yapılması doğru olacaktır.
Öncelikle küresel gelişmeleri değerlendirecek olursak; ABD'nin parasal genişletmeyi yavaşlatacağına ilişkin açıklamaları sonrasında küresel sermaye hareketlerinin yön değiştirdiği görülmektedir. Küresel sermaye bu süreçte başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkelere yönelmiştir. İç siyasi gelişmelerde ise Gezi Parkı olayları bağlamında yaşanan tartışmalar ön plana çıkmaktadır.
2013 yılında Türkiye'de yaşanan gelişmeleri anlamak için sıcak para olarak da bilinen yabancı portföy yatırımlarını incelemek gerekmektedir. Zira dış kaynak bağımlılığının oldukça yüksek olması ülkemizde ekonomik büyümenin daha çok sıcak para hareketlerine bağlı olarak şekillenmesine neden olmaktadır. Nitekim yılın ilk çeyreğinde hatta ilk beş ayında dalgalanma görülse de sıcak para girişi genelde artmıştır. Buna bağlı olarak bollaşan likidite döviz kurlarını belli bir bantta tutarken, Türk Lirası faizleri, özellikle de Hazine borçlanma faizleri tarihin en düşük değerleri olan yüzde 5.7'ye kadar gerilemiştir.
Bu durum ticari kredi faizlerine de yansımış ve yüzde 8.1 düzeyleri görülmüştür. Faizlerdeki bu gerileme kredi talebinde çok önemli artışların görülmesine neden olmuştur. Kredilere bağlı olarak iç talepte ortaya çıkan artış 7 çeyrektir yavaşlayan büyüme hızının 2013 yılı ilk çeyreğinde tekrar yükselmesine imkan vermiş, ikinci çeyrekte de bu trend devam etmiştir.
HAZİRAN ERTESİ
Dış girdi bağımlılığı yüksek bir ülke olmamız nedeniyle büyüme hızının artması dış ticaret açığında da artışa neden olmuştur. Nitekim 2012 yılı Aralık ayında 84 milyar dolar olan dış ticaret açığı 2013 yılı Mayıs ayı sonunda 90 milyar dolara yükselmiştir.
Haziran ayı ve sonrasındaki gelişmelere yine Amerika'nın para politikaları damgasını vurmuştur. ABD'nin parasal genişletmeyi Ekim ayında yavaşlatacağını açıklamasının ardından dünya ve Türkiye ekonomisi, farklı bir konjonktüre girmiştir. Bu yeni dönemin ilk etkisi oldukça büyük miktarda sıcak paranın Türkiye'den çıkması şeklinde görülmüştür. Sıcak para çıkışına bağlı olarak döviz kurları ve faizler yükselmiştir. Ancak bu gelişmeler kredi genişlemesini Ekim ayına kadar etkilememiştir. Bu gelişmeler yaşanan ciddi istikrarsızlığa rağmen ekonominin yılın üçüncü ve son çeyreğinde de pozitif büyüme gerçekleştireceğine işaret etmektedir.
ESNAF AÇISINDAN
Esnaf ve sanatkarlar açısından bir değerlendirme yapıldığında 2013 yılının pek de parlak geçmediği görülmektedir. Nitekim, yılın ilk 10 aylık bölümünde toplam kredi hacmi yüzde 24, ticari kredilerde ise yüzde 26 oranında artış görülürken, esnaf ve sanatkarların kullandığı kredi miktarı sadece yüzde 18 oranında artmıştır. Böylece esnaf sanatkarların kredi pastasından aldığı pay daha da azalmıştır.
Öte yandan küçük işletmelerin başta hipermarketlerin her geçen gün biraz daha artan haksız rekabeti başta olmak üzere çeşitli sıkıntıları devam etmiştir. Üyelerimiz, üretim, yatırım ve istihdam alanlarında yeterli teşvik imkanı bulamadıkları gibi, vergi ve SGK primleri gibi resmi ödemelerini gerçekleştirirlerken de büyük sıkıntı yaşamışlardır.
Kısaca ifade etmek gerekirse, 2013 yılı sonuna doğru Türkiye'de dengeler daha yüksek faiz, kur, işsizlik şeklinde yeniden kurulmuş görülmektedir. Öte yandan 2013'ün üyelerimiz açısından da parlak geçtiği söylenemeyecektir. Bu noktada ekonomi çevrelerinin 2014 yılından önemli beklentileri bulunmaktadır. Ancak 2014 yılı da beraberinde ABD'nin para politikaları, içerde yaşanacak seçimler ve sonuçlarının ekonomik yansımaları gibi konular başta olmak üzere önemli riskler getirecektir. Bir sonraki yazımızda 2014 yılına ilişkin ekonomik öngörülerimizi aktaracağız.