Batıgöz Göz Sağlığı Dal Merkezi'nden Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Uğur Ünsal, göz sağlığını korumak isteyen şeker hastaları için hayati önem taşıyan dört önerisini şöyle sıralıyor:
* Kan şekerinizi kontrol altında tutun.
* Göz hekiminize düzenli olarak kontrole gidin.
* Katarakt ameliyatında mutlaka kaliteli mercek tercih edin.
* Doktorunuz öneriyorsa vitrektomi ameliyatından korkmayın.
-Göz arkasında oluşan kanamaların nedeni nedir?
Göz arkasında oluşan kanamalar, en sık olarak diyabette, yani şeker hastalığında görülür. Bununla birlikte göze alınan darbeler ve gözün arkasında oluşan enfeksiyonlar da bu kanamalara neden olabilir.
-Gözün arkasındaki kanama, hangi şikayetlerle kendini gösterir?
Normalde karşıya baktığımız zaman her şeyi pırıl pırıl ve net görürüz. Bir anda gözümüzün önünde renkli cisimler veya kahverengi tozlar uçuşmaya başlaması, gözün arkasında oluşan bir problemin habercisidir. Bu uçuşmaların başlamasından bir süre sonra kişi, görmesini tamamen de kaybedebilir.
BİR GÖZÜ KAPATINCA...
-Bazen bu tür durumlar tek bir gözde oluşuyor ve zamanında fark edilemiyor değil mi?
İyi gören göz, daima diğerinin kusurunu kapatır. Bu nedenle çoğu zaman hangi gözümüzün iyi görmediğinin farkına bile varmayız. Ancak bunu anlamanın pratik bir yolu var: Bir yere baktığınızda sağ gözünüzü kapatıp sol gözünüzle, veya sol gözünüzü kapatıp sağ gözünüzle baktığınız zaman hangi gözünüzün görmediğini daha iyi anlarsınız.
-Göz arkasındaki kanamalar nasıl tedavi edilir?
Bu kanamaların en sık görüldüğü şeker hastalarında tedavi aşamaları basamak basamaktır. Öncelikle hastanın kan şekerinin kontrol altına alınması esastır. Kan şekerinin 140-150'nin üzerine çıkmaması gerekir. Kişide 300'lerde giden bir kan şekeri var ise öncelikle bunun kontrol altına alınması şarttır. Hemoglobin A1C değerinin de 6.5 altında olması şart.
Kanama miktarı az ise, gözün arkasındaki kanayan damarlara lazer tedavisi yapılarak bu kanama ortadan kaldırılabilir. Lazere rağmen hastanın çok fazla kanaması var ise bir süre beklenir ve kan çekilmezse o kanın bir an önce temizlenmesi gerekir. Bunu da şöyle düşünmek lazım: Şeker hastalarında gözün arkasındaki görme tabakası, normal sağlıklı bir insanın görme tabakasına göre çok daha hassastır. O yüzden bu kan, şeker hastalarına daha fazla zarar verir ve temizlenmesi çok önemlidir. Bu kan temizliği de "vitrektomi" adı verilen ameliyatla olur. Vitrektomi, eskiden dikişli yapılan bir ameliyattı. Son yıllarda dikişsiz olarak yapılıyor ve hastalar hemen ertesi günü daha rahat görmeye başladıkları için mutlu oluyorlar.
KANAMA TEMİZLENİR
-Vitrektomi ameliyatı ne sağlıyor? Vitrektominin avantajlarından bir tanesi, oluşan kanamaların çok iyi temizlenmesini sağlamasıdır. Ameliyat sırasında, hastanın gözünün arkasında eksik kalan lazer tedavisi de daha rahat tamamlanır.
-Yaşı ilerlemiş hastalarda, başka hastalıkların da tabloyu eklenmesi ile hastanın görmesi iyice zayıfladıysa, örneğin katarakt da geliştiyse nasıl bir tedavi planı uygulanır?
Şeker hastalığının şöyle bir dezavantajı var: Ağrı sızı yapmadığı için hastalar doktora genellikle zamanında başvurmazlar ama hastalık da içten içe ilerlemeye devam eder ve bu nedenle normalde 70-80 yaşında gördüğümüz kataraktı da daha erken yaşlara çeker. Mesela 50 yaşında kartarakt oluşur. Seker hastalığınız var, gözünüzün arkasında kanamalarınız var ve aynı zamanda kataraktınız var. kataraktın tek tedavisi cerrahidir, gözün arkasındaki kanin temizlenmesi icin vitrektomi ameliyati yapilip lazer tedavileri tamamlanır.Bu arada tüm bu aşamalarda ve sonrasında da şeker kontrolü şart tabii ki.
-Görmede bozulmayı önlemek için şeker tanısı ile birlikte göz kontrollerine başlamak önemli değil mi?
Tabii ki. Normal sağlıklı bireyler için senede bir kez göz kontrolü önerilirken, insülin kullanan bir şeker hastası 3-6 ayda bir kontrole çağrılır. Sadece ilaç kullanan hastalar ise 6 ayda bir muayene olmalıdır.
-Vitrektomi için en uygun adaylar kimlerdir?
Hastada lazer tedavisi yapılmasına rağmen göz içinde kanamalar tekrar ediyor ise ve artık lazer tedavileri yapılamıyor ise bu hastaya yapılacak işlem vitrektomidir.
-Hastalar, vitrektomi öncesinde "görmemi tamaman kabeder miyim?" korkusu yaşıyor mu?
Vitrektomi ameliyatı yapılan hastaların, gözün arkasındaki kanamalardan dolayı zaten görmesi az. Eğer ameliyat olmazsa, durum daha da kötüye gidecek. Dolayısıyla bu korku ile vitrektomiden kaçınmak gereksiz. Vitrektominin her ameliyatta olduğu gibi enfeksiyon riski var. Ancak bu risk diğer ameliyatlar için de geçerli ve bunun dışında bir risk söz konusu değil.
BİR AY ARA VERİLİR
-Katarakt ameliyatları, şeker hastaları için farklılık gösterir mi?
Şeker hastalarının katarakt ameliyatı da özellik arz ediyor. Zaten şekere bağlı olarak gözün belli noktalarında zayıflıklar vardır. Bu nedenle ameliyat daha özenli ve ilave tedavilerle birlikte yapılmalıdır. Örneğin hastanın gözünün arkasında şekere bağlı sıvı toplanması varsa, bu hastaya doğrudan katarakt ameliyatı yapıldığında gözün arkasındaki sıvı toplanması daha çok artar ve görme daha sıkıntılı hale gelir. O yüzden katarakt ameliyatından önce gözün arkasındaki sıvının tedavilerle çekilmesi sağlanır. Böylece katarakt ameliyatından sonra hastanın görmesi artar. Bu müdahale yapılmadan doğrudan katarakt ameliyatı yapılırsa, şeker hastalığının göze verdiği hasar daha da körüklenebilir.
-Yapılacak müdahaleler arasında sıralama nasıl ve neye göre yapılır?
Gözün arkasında kanama ile birlikte katarakt varsa, katarakt ve vitrektomi aynı seansta yapılır. Ama gözün arkasında şekere bağlı kanamalar oluşmuş, lazerleri yapılmış ve hastanın kanaması yoksa ve kataraktı varsa o zaman sadece katarakt ameliyatı yapılır. Katarakt ameliyatında da kaliteli bir mercek kullanılması esastır. Kaliteli olmayan bir mercek kullanılırsa, ileriki yıllarda gözünün arkası ile ilgili ameliyatlar gerekli olduğunda hasta sıkıntı yaşayabilir.
-Vitrektomi ve katarakt ameliyatının aynı seansta yapıldığı hastalar, diğer göz için ne kadar süre bekler ve ameliyatın olumlu sonuçları ne zaman ortaya çıkar?
Bir göze katarakt ve vitrektomi yapıldığında, hastanın gözünün arkasındaki şekere bağlı hasar da çok fazla değilse hasta hemen ertesi gün eskisinden çok daha iyi görmeye başlar. Ancak hasar fazla ise görmenin toparlanması birinci ayın sonu veya bir buçuk ayı bulur. Hastanın diğer gözünde de şekere bağlı hasar ve kanama varsa onun da bir ay içinde ameliyat edilmesinde yarar vardır.
"Yangına erken müdahale ederseniz, daha çok eşya kurtarırsınız!"
-Vitrektominin sağladığı hasta memnuniyeti ne düzeyde?
Şeker hastalığını şöyle düşünün: Nasıl ki alevler bir evin yanmasına sebep oluyorsa, şeker de sizin gözünüzü yakıyor. Yanan eve ne kadar erken müdahale ederseniz, elinizde o kadar çok eşya kalır. Şeker hastalığına yakalanan bir insana da ne kadar erken müdahale edilirse kalan dokuları kurtarma şansı o kadar yükseliyor. Dolayısıyla ev yanmışsa, doğru müdahale bile o hastanın görme şansını çok fazla artıramaz. Ama kalan dokuları sağlam ise o zaman hastanın görmesi çok çok artar.