Avrupa'da çalışanların ortalama yüzde 18'i evden çalışıyor. İskandinav ülkelerinde bu oran yüzde 30'lara çıkıyor. Fransa'da yüzde 9 düzeyinde. Esnek çalışmanın çok yaygın olduğu Hollanda'da çalışanların yüzde 40'ı düzenli veya belirli aralıklarla evden çalışıyor. İngiltere'de 2.2 milyon kişi evden çalışıyor, toplam işgücünün yüzde 7.4'ü. İngiltere'de evden çalışma kamu sektöründe de var. Evden çalışanların yüzde 74'ü özel sektörde, yüzde 26'sı kamuda çalışıyor. Kendi nam ve hesabına çalışanların önemli bir bölümü evden çalışıyor. Bu kişiler çoğu kez evlerini işyeri (homeoffice) haline getiriyor. Bunun yanında evden çalışanların beceri seviyeleri ortalamanın üzerinde ve daha yüksek eğitimli kişiler. Özellikle mikroçip gibi teknolojik ürünler tasarlıyor veya üretiyor. Ülkemizde ise durum biraz farklı. Bizde daha çok düşük eğitimli kadınlar evde üretime dayalı parçabaşı çalışıyor. Halı dokuma, havlu kenarı örme, nakış işleme gibi el emeği gerektiren işler evde yapılıyor.
İŞVEREN İÇİN AVANTAJLI
Evde çalışmanın işveren açısından en temel yararı; esnekliktir. Esneklik, işverenin evde çalışanlara dağıtılacak iş miktarını kolayca planlayabilmesine, işletmenin piyasadaki düzensiz dalgalanmalara uyum gösterme yeteneğinin iyileştirilmesine katkı sağlıyor. Ayrıca evde çalışma genel işletme maliyetlerini de düşürüyor. Ek olarak evde çalışma, işverene binalara, makinelere ve teçhizata yeni yatırımlar yapmadan üretim kapasitesini artırmasına imkan tanıyor.
Ülkemizde halihazırda evde çalışanların büyük çoğunluğunu kadınlar oluşturuyor. Kadınlar evde çalışarak bir yandan aile bütçesine katkıda bulunuyor, diğer yandan çocuklarının bakımı ile diğer ailevi sorumluluklarını yerine getirebiliyor. Ayrıca evde çalışma, kadınlar dışında emekliler, yaşlılar ve marjinal işgücü olarak görülen göçmen işçiler, etnik azınlıklar ve göç imkanı olmayan kentler ve köylerdeki dar gelirli kesim için üretime katılma ve gelir elde etme imkanı tanır.
İŞÇİNİN DURUMU
Ancak evde çalışanların en büyük sorunu malesef düşük ücret almaları. Hemen her yerde evde çalışanlara parça başına ücret ödeniyor. Bunun sonucunda uzun çalışma süreleri ve görünmeyen ücretsiz çocuk çalıştırma durumları ortaya çıkıyor. Diğer bir sakınca da onların sosyal sigorta sistemlerinden ve sosyal yardımlardan yeterince istifade edememeleri ve örgütlenememeleri.
Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) evden çalışanları koruyan bir sözleşmesi var. Buna göre evden çalışanlar da diğer çalışanlar gibi tüm hakları kullanabilmeli, iş sağlığı ve güvenliğine tabi tutulmalı, örgütlenme ve sendika kurma hakkı sağlanmalı, doğum izni gibi tüm sosyal güvenlik haklarından eksiksiz yararlanabilmeli. Ancak 177 Sayılı ILO sözleşmesi Türkiye tarafından henüz onaylanmadı. Bu konuda mutlaka bir adım atılmalı. Belki İzmirli milletvekilleri bu konuda öncü olmak isterler. Kim bilir?