İzmir Devlet Tiyatrosu, geçtiğimiz haftalarda Aziz Nesin'in 'Çiçu'suyla açtı sanat sezonunu. İzmir DT'nin yeni müdürü olan Tayfun Erarslan'ın sahneye koyduğu oyunda Türk edebiyatının güçlü kalemi Aziz Nesin, bireyin yalnızlığına ilginç bir bakış açısıyla yaklaşıyor.
Başarısız ilişkilerinin sonucunda kendini dış dünyadan tecrit ederek 'Çiçu' adını verdiği bir şişme kadın, kedisi, köpeği, kaplumbağası ve kuşuyla eve kapatan adam, aslında duvarlarını eliyle ördüğü bir 'yalnızlık mahkumiyeti'nden kurtulmaya çalışmanın iç çatışmalarıyla mutsuz, huzursuz, korkular içinde ve boşluktadır...
****
Çiçu oyununda, kendini mahkum eden adamın dramı üzerinden işlenen 'yalnızlık', bencilliğini hayatın merkezine oturtmaya başladığı günden beri insanoğlunun evrensel bir boyunduruğudur. Ancak evrensel sorunlarımız da her dönemin kendine özgü toplumsal koşullarıyla ortaya çıkar ve mutasyona uğrayan bir mikrop gibi her defasında bizi pençesine düşürmeyi başarır. Bu yüzden 'yalnızlık' gibi çağlardır insanı mahkum eden bir sorunu anlamak, analiz etmek için hangi toplumsal koşulların etkisiyle geliştiğini, nasıl bir süreçten geçerek çağın değişmeyen bir hastalığı haline geldiğini görmek gerekir!
****
Örneğin, Aziz Nesin'e Çiçu'yu yazdıran 60'lı yıllar ile günümüzdeki bireyin sosyal ve psikolojik kimliğini etkileyen koşullar aynı mı? Bugünün iletişim teknolojisiyle insan 'paylaşımsızlık'tan ziyade, 'paylaşmayı' günlük hayatın ucuz bir tüketim malzemesi haline getirmenin doyumsuzluğu içinde. Hatta kimi zaman yalnızlığımızın içinde 'yalnız kalmayı' özlemiyor muyuz? Teknoloji ve sosyal paylaşım olanaklarının, dünyayı elimizdeki telefonun ekranına sığdıracak kadar küçülttüğü bir yüzyılın 'yalnızlığı' 60'ların ilişki yapısından çok öte bir noktada!
****
Nesin, adamın Çiçu ve hayvanlarıyla kurduğu dünyanın iç yüzünü anlatacak etkileyici bir hikaye yaratmış ama toplumsal bağlarıyla ilgili en küçük bir ilmik atmamış. Onu 'tecrit duygusu'na yönelten ilişkilerin hangi sosyal nedenlerden kaynaklandığı belirsiz! Bu da Çiçu'yu toplumsal yönü sakat bir oyun haline getiriyor.
Oyunu izlerken bile twitter'a, facebook'a, mesajlarına göz atmadan ya da çaktırmadan WhatsApp'tan kız arkadaşına bir gülen surat göndermeden duramayacak kadar yalnız(!) bir toplumun 'Çiçu'larından beklentileri çok farklı... Paylaşımları ve yalnızlıkları da... Eğer oyundaki Çiçu buralara seslenecekse bence kendimizi anıştıracak daha etkili bir yorumla sahnelenmeliydi. Yok dönemini bize anlatmak istiyorsa, o zaman da sağlam bir dramaturjik operasyondan geçirilmeliydi.
****
Oyunda adamın 'iç sesi'ni yansıtan ses efektlerine de çok takıldım. Eğer oyun kişisinin 'iç sesi' dış sesler olarak yansıtılacaksa, adamın o anki duygu ve düşünceleriyle çatışma yaratacak nitelikte olmalı.
Oyunun başında 'dış sesler', adamın zaten kendisiyle yüzleştiği ve bunu konuşmalara döktüğü anlarda veriliyor. Böyle olunca da adamın 'iç sesini' hem kendisi hem de 'dış sesler' dile getiriyormuş gibi saçma bir durum oluşuyor. Dış seslerin bence doğru kullanıldığı tek yer, adamın evine son dönüşündeki sahne. Çünkü orada 'sesler' ile adamın sahnedeki duyguları iç çatışmasını yansıtmaya tam anlamıyla hizmet ediyor.
****
Tayfun Erarslan'ın yönettiği oyun tek kişinin üzerinde yürümesine rağmen, seyircinin ilgisini sahnede toplayan yüksek temposuyla dikkat çekiyor. 'Adam'ı oynayan Arif Yavuz baştan sona aksiyonu hiç düşürmediği performansı ve oyunculuğuyla salonu kendine çekmeyi başarıyor. Onu ve rol arkadaşları Pınar Egeli Karadağ, Bengi Ebru Atakan ve Okan Koç'u kutluyorum. Murat Gülmez'in dekor tasarımı ve Yıldız İpeklioğlu'nun kostümleri de güzeldi. Emeği geçen herkesi kutluyorum.