Tahminlere göre ki hükümet de aynı fikirde, büyüme hızı sıfırlara yakın bir seviyede kalacak. IMF ve OECD gibi bazı uluslararası kuruluşlar 2019 yılında Türkiye ekonomisinin küçülme olasılığını yüksek görüyorlardı. IMF son aylarda geri adım atarak yılsonu büyüme tahminini yüzde 0,2'ye yükseltti, OECD ve Dünya Bankası halen negatif büyüme seviyesindeki beklentilerini revize etmediler.
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan bazı veriler üzerinden ekonomide biraz canlanma olup olmadığını değerlendirmeye çalışalım.
Önce "Perakende Satış Endeksine" bakalım. Çünkü bu veri hem perakende ticaret sektöründeki gelişimi hem de tüketici güvenini ve hane halkı talebini de gösteriyor. Dolayısıyla ekonominin mevcut durumunu yansıtan kritik göstergelerin başında geliyor. 2018 yılının Ağustos ayından geçen aya kadar perakende satışlar hep negatif seviyelerde seyretmiş. Dip noktası ise yüzde 8'ler ile Ağustos ayında görülmüş.
Hazirandaki toparlanma yeniden yerini düşüşe bırakmış. Eylül ayında ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 2,7 yükselmiş perakende satışlar.
GIDADA CİROLAR YÜKSELDİ
Detaylarda ilginç bir nokta gizlenmiş.
Tamam, endeks yükseliyor ancak hane halkı için en önemli tüketim grubu olan "gıdada" tüketim düzeyi yüzde 2 oranında gerilemiş. Yani bireyler geçen seneye göre daha az gıda ürünü almışlar. Üstelik enflasyon verilerinden izlediğimiz kadarıyla Eylül ayında gıda fiyatlarında belirgin inişe rağmen söz konusu olmuş bu gruptaki gerileme. Gıda grubu tüketimindeki azalışa rağmen sektörün cirolarında yüzde 1,05 artış gerçekleşmiş.
Düşen diğer alt grup ise elektrikli ev eşyaları ve mobilya... Bu gruptaki tüketim yüzde 6,9 aşağı gelmiş. Buna karşın posta ve internet üzerinden satışlar yüzde 36 civarında yükselmiş. Demek ki bireyler mümkün olduğunca uygun fiyatlarda ürünler yakalayıp bunları tüketmeye çalışıyor.
Ekonominin gidişatı ile ilgili diğer bir veri de konut satışları...
Geçen ay konut satışları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2,5 azalmış. Merkez Bankası Temmuz toplantısı dahil son 3 toplantısında politika faiz oranını 1000 baz puan aşağı çekmesinin ardından kamu bankaları öncülüğünde konut kredi faiz oranlarında belirgin bir faiz indirimi söz konusu oldu.
Buna karşın sadece Eylül ayında 2018 konut satış miktarından fazla performans yakalanmış, onun dışında geçen seneye göre faiz indiriminin olduğu aylarda yine de 2018 satış verileri yakalanamamış.
FİNANSMAN MALİYETİ ETKİLİ
Zaten yapı izin istatistikleri de sektörün durumunu teyit ediyor. Yerel yönetimler tarafından verilen yapı ruhsatlarının bu yılın 9 yılının ilk dokuz ayında bir önceki yıla göre, bina sayısı % 57,1 ve daire sayısı % 63,8 azalmış. Yılın ilk 3 çeyreğinde aynı şekilde verilen yapım izinlerinin yüzölçümü %58 ve değeri % 48,9 aşağı gelmiş.
Sektörde satışların düşmüş olmasında ve firmaların yeni konut yapımlarındaki iştahsızlıklarında finansman maliyetlerinin yüksek olması faktörü dışında inşaat maliyetlerinin de kayda değer şekilde artması da etkili oluyor. Görünen o ki yılın kalan süresinde kısmı toparlanma ile negatif olmayan büyüme rakamı yakalanabilecek.
Ancak 2020 yılı için belirlenmiş olan yüzde 5 büyüme oranının yakalanabilmesi için sadece faizlerin düşmesi yeterli olmayacak aynı zamanda ekonomi aktörleri nezdinde güven faktörünün yeniden inşa edilmesi, daha da önemlisi bireylerin alım güçlerinin yükselmesi gerekiyor.