Türkiye'de işçiler için haftalık çalışma süresi 45 saat. Bunu aşan her dakika için para ödenmesi gerekiyor. Ödenecek para günlük ücretin 1.5 katı oluyor. Hesap ise zor değil. Mesai vermeyen işyeri tazminat öderken idari ceza da kesiliyor. Türkiye'de çalışanların kıdem tazminatından sonra en büyük sorunları mesailerde (fazla çalışma) yaşanıyor. Milyonlarca arkadaşımız iş yerlerinde olması gerkenden çok çalıştırılıyor, izin günleri hiçe sayılıyor. Hatta resmi tatiller bile dikkate alınmıyor. Bütün bunların bir karşılığı olması gerekirken, birçok işyeri paraları ödemiyor. Mesai parası işçinin en temel haklarından biridir ve ödenmesi gerekir. Üstelik kanun bunun ölçüsünü de koymuş durumda. Bu sorunla ilgili bize de çok fazla soru gelmeye başladı. Suat Yılmaz isimli okurumuz da fazla mesai yapıp karşılığını alamayanlardan. Sorusu şöyle:
- İş yerinde çoğu gün 12 saat kaldığımız oluyor. Fakat ay sonunda maaşımızda değişiklik yok. Patrona söylediğimizde ise 'Şartlar böyle işinize gelirse' diyor. Bizim hiç hakkımız yok mu?
- Olmaz mı Suat Bey. Sizin, yaptığınız her mesai dakikasını alma hakkınız var. Ödenmediği için haklı fesih ile tazminat talep etme hakkınız var. Üstelik işyerinizin ceza alması da sözkonusu. İsterseniz özet bir bilgi vereyim, sonra da mesaileriniz nasıl hesaplanacak onu anlatayım. İş Kanunu'na göre genel olarak haftalık çalışma süresi 45 saat. Bunu aşan sürenin parasının ödenmesi gerekiyor. Yasa bu kadar açık. Bu süre bir günde 11 saati aşmamak kaydıyla haftanın değişik günlerine dağıtılabiliyor.
Sözleşme ile bunun altında çalışma süresi belirlenmişse 45 saate kadar olan süreler de mesaiye giriyor. Yani bir işçi haftanın 5 günü 40 saat çalışıyorsa burada mesai 45'e kadar olan bölümü de kapsıyor. Bir rakam daha. Gece çalışması 7.5 saati aşmışsa ve gündüz 11 saati geçen çalışma olmuşsa, bu kez haftalık 45 saate bakılmaksızın mesai ödemesi yapılması gerekiyor.
Gelelim hesaba. Bir günlük çalışma 7.5 saat olarak belirleniyor. Buna göre işçinin saatlik ücreti de belirleniyor. Fazla çalışılan saat bu ücretin yüzde 50'si olarak hesaplanıyor. Örneğin bir işçinin bir saatlik normal brüt ücreti 20 lira ise 1 saat fazla çalışma yaptığında ödenecek ücret 30 lira oluyor. 45 saatin altındaki anlaşmalarda ise 45 saate kadar yapılan mesailerde ödenecek ücret yüzde 25 fazla oluyor.
Resmi tatillerde ise hesap değişiyor. Yani bayram, yılbaşı gibi günlerde o gün için fazladan bir günlük ücret (7.5 saat) ödeniyor. Hem resmi tatil hem de fazla mesai yapılmışsa burada fazladan yapılan çalışma yine yüzde 50 fazlasıyla ödeniyor. Örneğin günlük ücreti 100 lira olan bir işçi, Ramazan Bayramı'nda bir gün çalışmışsa o gün için kendisine 200 lira ödeniyor. Bu işçi o gün fazladan üç saat çalışmışsa bu üç saat ayrıca yüzde 50 fazlasıyla ödeniyor.
Bir avantaj daha var. O da işçi isterse yaptığı fazla çalışma süresi kadar para almak yerine izin talep edebiliyor.
ÖRNEK HESAPLAMA 45 SAAT
İşçinin brüt ücreti: 3.000 TL
1 saatlik ücreti: 3.000/225= 13.33 TL
15 saatlik mesai: 15X13.33X1.5(%50) =299,92 TL
ÖRNEK HESAPLAMA (40 SAAT)
İşçinin brüt ücreti: 3.000 TL
1 saatlik ücreti: 3.000/225= 13.33 TL
45 saate kadar 5 saat mesai: 5X13.33X1.25(%25) = 83,31 TL
45 saati aşan 10 saat mesai: 10X13.33X1.5(%50) = 199,95 TL
Toplam ödenecek mesai: 283,05 TL
BAŞLANGIÇ SAYILIYOR
- Eşim Sevgi CEVİZ ilk olarak 1989 yılında Almanya'da çalışmaya başladı. 60 ay çalışmışlığı var. Türkiye'de 2007 yılında sigortalı olarak çalışmaya başladı. 1970 doğumlu. İlk çalışmaya başladığı tarihte Almanya mı, Türkiye'mi esas alınıyor? Olcay CEVİZ
- Daha önceki yasaya göre eşinizin Almanya'daki çalıştığı ve 18 yaşından sonra bulunduğu süreler burada borçlanılıyor ve Türkiye'de sigorta olduğu tarih bu kadar süre geri çekiliyordu. Fakat 2014 yılında çıkan torba yasa ile Almanya'daki sigorta başlangıcı Türkiye'de de sigorta başlangıcı olarak sayılmaya başlandı. Bu konuda Yargıtay kararları da zaten mevcut. Bu durumda eşinizin ilk işe giriş tarihi 1989 olarak kabul edilecek. Eğer 23 Mayıs 1989'dan önce ise 45, sonra ise 46 yaşında emekli olacak. Prim için ise en az 5.300 veya 5.375 gün gerekiyor. Eksik primleri yurtdışı borçlanması veya çocuk varsa, doğum borçlanması ile tamamlayabilirsiniz.
1 HAZİRAN'A DİKKAT
- Benim küçük bir tekstil atölyem var. Burada benimle beraber 8 kişi çalışıyor. Maaşları muhasebecimiz imza karşılığı ödüyordu. Şimdi bankaya mı yatıracağız? Fadime KAYA
- Biliyorsunuz daha önce 10 ve üzerinde işçi çalıştıran işyerlerinde maaşların bankaya yatırılması zorunlu idi. Yapılan yasal düzenleme ve çıkartılan yönetmelikle birlikte bu sınır 5 ve yukarı işçiye indirildi. Yani en az 5 işçi çalıştıran bir işyerinde tüm maaşlar ve diğer alacaklar bankadaki çalışanın hesabına yatırılarak ödenecek. Bu durumda 7 işçiniz olduğu için sizin de maaşları bankaya yatırmanız lazım. Bu yönetmelik 1 Haziran'dan sonra uygulanacak aman unutmayın...
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
- 07.11.1966 doğumluyum. 09.01.1989'da SSK'lı olarak işe başladım. 1986-1987'de 540 gün askerlik yaptım. Ne zaman emekli olurum? Abidin KIR
- İşe giriş tarihinize gore 25 yıl, 51 yaş ve 5.450 prim günü şartlarınız var. Prim gününüzü yazmamışsınız. 8 ay askerlik borçlanması yaparsanız yaş şartı 50'ye, prim şartı 5375'e düşer. Bu durumda priminiz tamam ise 07.11.2016 tarihinde emekli olursunuz.
- 18.12.1974 doğumluyum. 12.01.1996'da sigortalı oldum. Ne zaman emekli olabilirim? Semih ÖZCAN
- İlk işe girişinize göre 25 yıl, 56 yaş ve 5.825 prim günü şartlarınız var. Priminizi yazmamışsınız ama zaten yaşı bekleyeceğiniz için çalışarak prim gününü doldurursunuz. Priminiz tamamlanınca 18.12.2030 tarihinde emekli olursunuz.