Sosyal güvenlik mevzuatımız vefat eden sigortalıların geride kalan eş ve çocuklarını koruyucu düzenlemeler içeriyor. Eşini kaybeden erkek ya da kadın belli şartlarda dul maaşı alabiliyor. Yine belli bir yaşa kadar erkek çocuklar ve evlenene kadar kız çocuklar da yetim maaşı ile hayatlarını devam ettiriyor. Dul maaşında ölen eşin sigortalılık süresi uygunsa yaşayan eşin geliri olup olmadığına bakılmadan aylık bağlanıyor.
Yetim kalan kız çocuklarına evlenmedikleri ve çalışmadıkları sürece, erkek çocuklara da öğrenci oldukları sürece (25 yaşa kadar) maaş ödeniyor.
Bize de gelen yüzlerce sorun arasında en çok merak edilen konu ise hem ölen babadan yetim maaşı hem de ölen eşten dul maaşının birlikte alınıp alınamayacağı.
Bu konu mevzuatta da biraz karmaşık olduğu için kafalar karışıyor. Öncelikle söyleyelim, kocası ölen bir kadının çift maaş alma hakkı var. Kocası ölen bir kadın eğer emekli ise hem kendi emekli maaşını hem de kocasından kalan maaşı alabiliyor. Yani çift maaş alır.
Dul kadın çalışabilir. Hem kocasından hem de sigortalı olarak çalıştığı yerden maaş alır ve şartlar oluşursa emekli de olur.
Gelelim hem kocadan hem babadan maaşa. Kız çocuk çalışmıyorsa, ölen anne-babasından aylık alıyor. Çalışmaya başlarsa, SSK ya da Bağ- Kur'dan bağlanan aylık kesiliyor. Emekli Sandığı'ndan bağlanan aylık ise kız çocuğu SSK'lı ya da Bağ-Kur'lu olarak çalışıyorsa, kesilmiyor.
Memur olursa kesiliyor. Çalışmayan bekâr kız çocuğunun da çift maaş alma imkânı bulunuyor. 1 Ekim 2008'den itibaren, yetim kız çocuğunun ölen anne ve babasından iki maaş alma imkânı var. Yüksek olanın tamamını, diğerinin ise yarısını alıyor. Kız çocuğu, evlenince maaşı kesiliyor.
1 Ekim 2008'de 5510 Sayılı Yasa yürürlüğe girmeden önce, dul kalan ve çalışmayan kadına kurumlar (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) farklı olmak şartıyla, hem kocadan hem babadan aylık veriliyordu. Ancak 1 Ekim 2008'den sonra hem babadan hem kocadan çift maaş kalktı
DAVA AÇILABİLİR Mİ?
Gelelim 2012'deki Yargıtay kararına... Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 2012/223 sayılı kararı ile hem babası hem kocası SSK'lı olan bir kadına çift maaş verildi. Kız çocuklarına yetim aylığı bağlanabilmesi için SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı kapsamından gelir veya aylık almama şartı 06.08.2003'de SSK mevzuatına girdi. Yargıtay 21.
Hukuk Dairesi'nin 2011/2938 kararı, bu gerekçeyle her ikisi de SSK'lı olan eş veya babadan birisinin 06.08.2003 öncesi ölmüş olması halinde, SGK'dan çift aylık alınabileceğini ortaya koydu.
Bu içtihat ile 02.08.2003'ten önce hem ölen kocası hem de ölen babası Bağ-Kur'lu olanların da çift maaş yolu açık. Çünkü aynı kural Bağ-Kur mevzuatına 02.08.2013 tarihinde getirildi.
Hukukçular bu içtihatlarla dava açılabileceğini belirtiyor.
GÜN ŞARTINA DİKKAT EDİN
Dul maaşında, 01.10.2008'den sonra Bağ- Kurlular ve Emekli Sandığı'na tabi olanlar için 1800 gün, SSK'ya bağlı olanlar için ise 900 gün prim ödeme aranmaktadır. Bundan önceki durumlarda eksik günler doğum ya da askerlik borçlanmasıyla tamamlanabilmekteydi.
Ama şimdi kabul edilmiyor. Fakat bu konuda Yargıtay 21. Hukuk Dairesi'nin kararı mevcut. O yüzden dava yoluyla borçlanarak eksik günlerin tamamlanabilme imkânı var.
Bize göre de kanuna konulan 'her türlü borçlanma hariç 900 gün' sözü hakkaniyetle uyuşmamaktadır.
Stajyere borçlanma
Sigorta başlangıç tarihim 16.09.1991 tarihi olarak görünmektedir.
Çünkü ben Ticaret Lisesinde okurken staj yaptım.
E-devlet sisteminde ilk primimin ödenmeye başlaması tarihim 01.07.1993.
Bu iki yılı borçlanabilme hakkım var mı? Çünkü emeklilik hesabımı yaparken 16/09/1991'i baz alırsam 48 yaşında emekli olacağımı belirtiyor. Ancak ilk prim ödeme tarihimi yazarsam da 50 yaşında emekli olacağımı bildiriyor.
Şu andaki sosyal güvenlik mevzuatımızda maalesef staj süresindeki primler emeklilik hesabından sayılmadığı gibi stajda yapılan sigortada işe başlangıç tarihi olarak kabul edilmiyor. Staj süresinde ödenen primler sadece sağlıkla ilgili primler olduğu için emekliliği etkilemiyor. O yüzden sizin için de stajda aldığınız sigorta numarası geçerli sayılacak ancak sigorta başlangıcınız 01.07.1993 olarak kabul edilecek. Emeklilik hesabınız da buna göre yapılacak. Belirttiğiniz gibi 50 yaşında emekli olacaksınız. Bu iki yıllık süreyi borçlanma imkanınız şu anda bulunmuyor. Ancak bunun için talepler var. Kanun değişirse bu imkan gelebilir. Kadınlar için bir avantaj söz konusu. Eğer 1991 yılından sonra bir çocuğunuz olduysa bunu borçlanarak prim kazanabiliyorsunuz. Ancak sizin prime de ihtiyacınız yok. Yaşı beklemek durumundasınız.
İsteğe bağlı avantaj mı?
Ben 42 yaşındayım ve çalışıyorum. Eşim ise 40 yaşında ve ev hanımıdır.
Eşimin şu ana kadar hiç sigortası yok. Eşime isteğe bağlı sigortalılık yapmayı planlıyorum. Şu anki güncel rakamlarla ayda 568 TL ödemek gerekiyor. Emeklilik için bu parayı yatırmaya değer mi? Aynı tutarda BES'e para yatırmak var.
Hangisi daha mantıklı olur? Ozan KARAMANLI
İsteğe bağlı sigorta çalışma imkanı olmayan özellikle ev hanımları için bulunmaz bir nimet. Ancak hiç sigortası olmayan birisi için de yüklü bir miktar ödeniyor. Eğer eşinizin daha önceden bir çalışmışlığı ve primi olsaydı isteğe bağlı ile eksik günleri tamamlamak daha mantıklı olacaktı. Zaten 15 yıl ödedikten sonra da emeklilik imkanı yok. Yaşınızın 58 olmasını da bekleyeceksiniz.
Tabandan ödediğiniz için de emekli maaşı çok yüksek olmayacaktır. Ancak BES bir alternatif olarak kullanılabilir.
Hem ödediğiniz miktarı kontrol edebilirsiniz hem de devletin yüzde 25'lik katkısından yararlanırsınız.
Bir BES uzmanına hesaplatma yaptırabilirsiniz.