Türkiye'de çalışma hayatında yaşanan en büyük sorun kıdem tazminatı olarak görünüyor. Çünkü iş mahkemelerindeki dosyaların neredeyse yüzde 90'ı ya tazminat ya da işe geri dönüş ile ilgili.
Şimdi konu arabuluculara gittiği için daha hızlı çözüme kavuşuyor.
Ancak yine yüzde 90'ları bulan bir oranda insanlar kıdem tazminatlarını alamıyor.
Hem şartlar ağır hem de işverenlerin böyle bir kaynağı yok.
ÇALIŞANLAR AÇISINDAN: Öncelikle 1 yılı doldurmayan bir çalışan kıdem tazminatı alamıyor. İşverenler bunu 11 ay sonunda giriş çıkış yaparak aşıyor. Yine kaç yıl çalışırsa çalışsın kendi isteği ile ayrılan belli şartlar dışında tazminat alamıyor. Tazminatı hak ederek ayrılsa bile işveren ödemiyor, mahkemeler de uzun sürdüğü için davayı da umursamıyor.
İŞVEREN AÇISINDAN: Hiçbir kuruluşun, ki buna büyük holdingler de dahil kıdem tazminat fonu diye bir kaynağı yok. Çalışanları işten çıkartacakları zaman varsa paraları ödüyorlar.Yoksa ödemeyip mahkeme sonucu bekliyorlar.
Çünkü yıl içinde bir kaynak olarak tazminata ayırmıyorlar.
Özellikle küçük firmalarda birkaç çalışan işten çıkartılırsa, tazminatları ödemek için sermayeden yeniyor.
PEKİ ÇÖZÜM NE?: Çözüm için birkaç yıl önce kıdem tazminat fonu gündeme gelmişti. Ancak tüm tarafların bir araya gelip anlaşması gerekiyordu. Sisteme göre işletmeler her ay belli bir miktar parayı bu fona koyacak böylece her çalışanın kendi fonunda parası birikecekti. Yani tazminatı garanti olacak işletmelerde ağır yükten kurtulacaktı.
Nedense özellikle sendikalar mevcut düzenin değişmesini istemediler ve karşı çıktılar.
ŞİMDİ NE OLACAK?: Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın açıkladığı Yeni Ekonomi Programı'nda "Sosyal tarafların mutabakatıyla kıdem tazminatı reformu gerçekleştirilecektir" ifadesi kullanıldı. Üç yıllık dönemde çalışanların, işverenlerin ve kamunun bir araya geleceği bir mutabakatla kıdem tazminatı sorunu çözülecek. Umarız bu kez statükocular değil çalışanlar kazanır. Sendikalar da kendi çıkarlarını değil bu büyük sorunun sürdürülemez problemin çözümüne katkıda bulunurlar.
NASIL OLMALI?: Kıdem tazminat fonunda çalışanlar açısından birkaç önemli nokta bulunuyor. Öncelikle şu ana kadar birikmiş tazminatların korunması gerekiyor. Yani kazanılmış haklara dokunulmamalı.
Ayrıca şu anda 1 yıl için 30 günlük brüt ücret tazminat olarak ödeniyor. Bundan da geri adım atılmamalı. Yani mevcut haklardan geriye gidilmemeli. Bunun dışında tazminata garanti gelmesi, işten kendi isteği ile ayrılanın da tazminat alacak olması, iş değiştirdiğinde tazminatı taşıyabilmesi gibi olumlu yanları bulunuyor.
10 YILDA EMEKLİLİK MÜMKÜN
2007'den beri sigortalıyım. 68 yaşındayım. 3600 günüm tamam Yastan emekli olabilir miyim? (Sadettin)
Sistemimizde iki türlü emeklilik bulunuyor. Bunlardan birisi tam emeklilik. Diğeri ise kısmi dediğimiz yani Yaştan emeklilik. Kısmi emeklilik 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar için geçerli. Yani 9 Eylül 1999 öncesinde ilk kez sigortalı olan bir çalışan 15 yıl (bu süre doldu) ve 3600 gün (10 yıl) prim ile belli bir yaş şartını tamamlayarak emekli olabiliyor. Ancak bu imkan 9 Eylül 1999 sonrasında geçerli olmuyor. Sizin sigortalı olduğunuz tarih 2007 olduğu için 3.600 günle emekli olamıyorsunuz.
1999 sonrası için kısmi emeklilikte 25 yıllık sigorta şartı bulunuyor. Maalesef siz de 3.600 günle emekli olamıyorsunuz.
Ancak 1999 öncesi bir sigortalılık varsa hemen emekli olabilirsiniz.
SİGORTA İÇİN 1 GÜN BİLE YETER
2014 yılında ise girdim. 5 gün çalıştım. 5 gün sigorta pirimim ödendi ve ondan sonra çalışmadım. Sigorta başlangıç tarihim 2014 sayılır mı? Kasım ATABAY
Sigortalı olmak için 1 gün bile yeterli olabilir. Ancak mutlaka SGK'ya bildiriminizin yapılması ve priminizin ödenmesi gerekir.
Sadece SGK bildiriminizin yapılması yeterli olmuyor. Fiilen çalışmış olmanız da gerekiyor.
Bunların tamamı gerçekleşmiş priminiz ödenmiş ve siz fiilen çalışmışsanız sigortanız geçerlidir ve başlangıç olarak 2014 sayılır.
Bir hatırlatma, staj ya da çıraklık sigortası ise bu başlangıç emeklilik hesabında kullanılamıyor.
DOĞUM BORÇLANMASI YAPIN
01.03.1977 doğumluyum. 20.09.1993 SGK başlangıç tarihim. 4524 gün çalışmışlığım 2008 yılında 1 doğumum var. 22.07.2016 da işten ayrıldım. Kalan günlerimi nasıl tamamlamam lazım? Ebru GÜNDÜZ
20 yıl 50 yaş ve 5675 gün şartlarınız bulunuyor. Yılınız tamamlanmış. Yaşınız ise 01.03.2027 tarihinde dolacak. Priminiz ise 1.151 gün eksik bunun tamamlanması gerekiyor.
2008 yılındaki doğumunuz sizin için bir avantaj. Eğer çalışma imkanınız yoksa borçlanarak 720 gününü bu şekilde tamamlayabilirsiniz.
Kalanı için yine çalışmanız gerekecek.