Ülkemizdeki önemli anma günlerinden birisi de 'Sarıkamış Şehitlerine ' ayrılan 22 Aralık günüdür. Türk harp tarihinin, yanlış taktik ve stratejiler nedeniyle en acı kayıplarının verildiği bu savaşta, kayıp miktarı, Maurice Constant Louiss Larcher'in 1926 tarihli La Guerre Turque dans la Guerre Mondiale kitabında "90.000 ölü ve 40.000 ila 50.000 esir" şeklinde kayıt altına alınmıştır.
Kayıplar, sadece cephelerdeki vuruşmalar nedeni ile olanlar dışında soğuk hava şartlarına bağlı donma vakaları ile tifüs gibi salgın hastalıklar nedeni ile karşılaşılan ölümleri de kapsamaktadır. Esasında Sarıkamış Harekatının başlarında yani 26 Aralık gecesi, işgal altındaki Sarıkamış Cephesin'in komutanı Rus General Voropanof, bölgedeki kayıpların büyüklüğünü değerlendirip, Sarıkamış'ı boşaltmayı düşünmektedir. Bir üst komutanı olan General Myshlayevski'e durumu bildirir.
General Myshlayevski ise, Rus birliklerinin geri çekilmesi konusunda hem fikir olmakla birlikte, geri çekilmede Sarıkamış- Kars demiryolu kullanılması dışında bir seçenek olmadığından Sarıkamış'ın kesinlikle bırakılmamasını emreder! Görüldüğü gibi, General Voropanof, General Myshlayevski ve hatta Rus kurmay heyetinden Bergmann gibi kurmaylar, Türklerin kuşatma manevrası karşısında paniğe kapılarak yenilgiyi kabul eden bir ruh durumu içindedirler.
TARIHI DEĞIŞTIREN ISIM
Kağızman hattı tekerli araçlar için çekilmeye uygun olmadığından, Sarıkamış- Kars demiryolunu kullanarak Rus ordusunu en az zayiatla kurtarmayı planlarlar.
Rus Kurmay heyetindeki bir tek kişi, General Yudenich farklı düşünür: Türklerin yapmış olduğu bu zorlu kuşatma nedeni ile fazlası ile yorgun olduklarını, soğuk ve hastalık nedeni ile çok kayıp vermiş olacaklarını öne sürerek, geri çekilmek yerine Türklerle savaşılması gerektiğini savunarak diğer generalleri ikna eder!
İşte, Rus Cephe Komutanını kaçması üzerine bu göreve getirilen General Yudenich, savaşın seyrini dolayısı ile de tarihi değiştiren kişilerden birisi olur. Özetle, General Yudenich, Türk Harp Tarihinde, 90 bin şehit pahasına kazanılmış bir zafer olarak hatırlanacak Sarıkamış Harekatını, büyük bir acı ve mağlubiyete dönüştüren sahnedeki aktördür. Türk Kamuoyu, uzun yıllar bu konuyu öğrenemez, çünkü bu hezimetin ana sorumlularından Enver Paşa, savaş sonrası Sarıkamış hakkında herhangi bir haber, bildiri veya yayına karşı katı bir sansür uygular ve halkın bilgi almasını engeller.
ATATÜRK SAHAYA ÇIKIYOR
Tarihimizde her daim elemle hatırlanacak 22 Aralık 1914 tarihli Sarıkamış Kuşatma Harekatı sonrası büyük bir hayal kırıklığı içinde adeta savaş meydanından kaçarak İstanbul'a dönecek olan Enver Paşa, İttihat ve Terakki yönetimine muhalif grupları merkezden uzaklaştırma bağlamında Sofya Ateşeliği görevine sürdüğü Mustafa Kemal gibi vatanseverlerin cephelerde aktif görev taleplerine daha fazla direnemeyip onu Çanakkale'de 19 Tümen Komutanlığına tayin eder. Atatürk, 'Anafartalar Kahramanı' olarak tüm Anadolu'da ve Dünya'da tanınır, Kurtuluş Savaşının doğal bir lideri olarak tarih sahnesine çıkar.. Sonuçta, Sarıkamış Harekatı, Türk Harp Tarihinin en dramatik savaşlarından birisidir ve çok kritik bir konjuktörde yani birinci dünya savaşının başlangıçında Doğu (Kafkas) Ordumuzun erimesine sebep olmuştur.
Liyakatsız ve yeteneksiz kurmay heyetinin yaptığı yanlış takdik planlamalarla, kış mevsiminin dondurucu ortamında Rus birliklerini kuşatarak yok etmek amacı ile üçbinyüzyirmi rakımlı Allahuekber dağlarından geçirilmeye çalışılan doksanbin er, tek kurşun atamadan donarak şehadete ulaşmıştır. Doğu ordusunun bir anlamda yok olması da Dünya Harbinin Balkanlar, Boğazlar, Suriye ve Irak başta olmak üzere tüm cephelerde toprak kayıplarına zemin hazırlamıştır. Tüm şehitlerimizin ruhları şad olsun..