Üst üste binmiş çapraşık dişler, öne çıkan alt çene veya seyrek diş problemi... Ortodontik tedavi dendiğinde ilk aklımıza gelenler bunlar. Çocuk-yetişkin pek çok kişinin bu türden problemine çözüm üreten ortodonti doktorları ise koruyucu önlemlere de en az tedaviler kadar dikkat çekiyor. Özel Teras Dental Ağız ve Diş Sağlığı Polikliniği'nden Dr. Dt. Elif Parlak, konu hakkındaki sorularımızı yanıtlarken anne babalara da önemli tavsiyelerde bulundu. -Ortodontik sorunlarla karşılaşmamak için bebeklik çağından itibaren alınması gereken önlemler nelerdir?
* Ortodontik biberon ve emzik tercih edilebilir. Mümkünse bebeğin anne memesini emerek beslenmesi en sağlıklı olanıdır. Biberonla besleniyorsa bile anne memesini taklit eden kısa başlıklı geniş tabanlı biberon uçları tercih edilebilir. Böylece kemiklerin ve üzerinde gelişecek dişlerin daha sağlıklı ve güzel olması sağlanabilir.
* Altıncı aydan itibaren pütürlü mama hazırlanması çok önemli. Çocuk kolay yutsun diye yiyeceği her şey blendırdan geçirilmemeli. Çocuğu dişleriyle çiğnemeye ve ezmeye altıncı aydan başlayarak teşvik edilmeli. Sonraki aylarda da yiyecekleri ısırarak, parçalayarak yemeye teşvik etmek çok önemli.
* Kola gibi içinde karbondioksit gazı olan içeceklerin hepsi vücudumuzdaki kemiklerdeki kalsiyumun dışarı atılmasına neden oluyor. Çocuklara pastanın yanında "Kola içer misin?" dememeli. Ya da sanki zararı rengindenmiş gibi "sade gazoz olsun" denebiliyor. Halbuki aynı oranda zararlı bu içecekler. İleri yaşlardaki kemik erimemizin en büyük teminatı 14 yaşa kadar kemiklerimizde depoladığımız kalsiyumdur. Baştan taviz verdiğiniz zaman ileride telafisi olmuyor. Kolalı içecekleri hiç içirmemek belki çok mümkün değil ama en azından sulandırarak verin veya her zaman evinizde bulundurmayın diyorum.
-Ortodontik tedavide dişlerin üzerine yapıştırılan braketler kola içildiğinde kopar mı?
Hastaların sık sorduğu sorulardan biri de budur. Braket koparsa bunun telafisi var ve yeniden yapıştırılır. Ama kemiklerdeki kalsiyum kaybının telafisi yok. Bunu söylediğimizde hem çocuk hem aile, olaya daha farklı bir pencereden bakmaya başlıyorlar.
-Ortodontik tedavilere kaç yaşında başlanmalı?
Çocuğunuzda problem olsun olmasın; altı buçuk, yedi yaş civarında tüm dişleri gösteren bir röntgenle ortodonti doktoruna muayene ettirmelisiniz. "Tüm daimi dişler sürmeden ortodontik tedaviye başlanmaz" diye bir yanlış kanı var toplumda. Ama herkesin diş sürme yaşı farklı. Mesela 16 yaşına gelmiş, ortodontik tedavi şansını kaybetmiş vakalarla karşılaşıyoruz. İlk muayene için daimi dişlerin tümünün sürmesi beklenirse çok geç kalınabiliyor. Anne babalar mutlaka kendilerinin gördüğü bir problem olmasa bile panaromik röntgen çektirerek bir ortodonti doktoruna başvurmalı. Diyelim muayenede her şey güzel geçti ve bir problem yok... O zaman 10 yaşına doğru yine bir muayene olmakta fayda var.
-Bu üç yıllık arada çok şey değişebilir mi?
Çok dramatik bir değişim olmaz. Çocuk 7 yaşında iken her şey yolundaysa, aşırı çürüğü yoksa, sağlıklı bir gelişim varsa üç yılda çok dramatik bir şey olmaz. Zaten olursa da aile görür ve tekrar getirir. Bu kural, her şeyin sağlıklı göründüğü, dışarıdan bir şey fark edilmeyen tedavi ihtiyacının olmadığını düşündüğümüz çocuklar için yine de bir şey olabilirse atlanmasın diye söylediğimiz bir şey. Bu yüzden çocuğu 10 yaşında bir kez daha görmekte fayda var. Çünkü pubertal atılım öncesi (ergenlik öncesi) bazı özellikler kendini göstermeye başlayabiliyor.
-Ortodontik tedavi için ideal yaş nedir?
Ortodontik tedavi her yaşta yapılabilir, yeterki hasta istesin. Ama yapabildiğimiz şeyin etkinliği değişir. İnsanlar ortodontik tedavi ile sadece gülümsemenin düzeltildiğini düşünüyor. Oysa zamanında başlanmıy ortodontik tedavi ile yüz kemiklerinin daha doğru yerleşmesi, yüzün daha güzel oluşması sağlanıyor. Ama bu şans ergenlik dönemi ile birlikte yitiriliyor. Pratik olarak kızlar için ilk adet kanamasını görme, erkeklerde de ilk ses değişimi pubertal atılımın (ergenliğe geçişin) en üst noktasını gösterir. Ondan sonraki bir bir buçuk yıl içinde çocuk gelişimini tamamlar ve artık o anlamda bir iyileştirme yapılamaz.
-Ama daha küçük yaşlarda gelirlerse bu mümkün olabiliyor...
Evet. Bu nedenle yedi yaşın altını önemle çiziyoruz. Örneğin alt çenesi önde, üst çenesi geride olan bir vaka ile çalışabileceğimiz en erken yaş 7 yaştır. Bizim tedavilerimiz okula gitmek gibi. İşbirliği çok önemli. Sadece hekimin yaptığı tedavi ile bitmiyor. Ev ödevleri veriyoruz mesela. Hem ailenin bunları takip etmesi, hem de çocuğun doğru yönlendirilmesi lazım. Ortodontik tedavi bir takım işi. Takımdaki herkes güzel çalışırsa iyi sonuçlar alabiliyoruz.
Pekiştirme tedavisi aksatılmamalı
 Parmağını emmemeli Emziğin zararı var mı? Hayır. Çünkü emme çocuğun içinden gelen bir şey. Emzik vermediğiniz zaman o duygusunu parmak emerek karşılayacak. Bu yüzden emzik korkulacak bir şey değil. Burada dikkat edilmesi gereken seçilecek emziğin uygun olmasıdır. O nedenle ortodontik emzikleri öneriyoruz. Tamamen yusyuvarlak değil, dile bakan kısmı hafifçe düzleştirilmiş, damağa değen kısmı hafifçe bombeli anne memesini taklit eden ürünler tercih edilmeli. |
ÇApraşık dişin birçok nedeni var. Önce nedenini anlamaya çalışoyruz. Örneğin çene darlığındansa telden önce üst çene genişletmesi yapıyoruz. Her sorun telle çözülmüyor.
-Yetişkinler daha çok gülüşü ndüzenlenmesi için başvuruyor değil mi?
İhtiyacı olan her şeyi isteyen bir hasta için daha kapsamlı tedaviler yapılabiliyor. Örneğin yüz kemikleri ile ilgili de bir talep varsa plastik cerrahinin de dahil olduğu bir tedavi gerekiyor. Sadece gülüşündeki çapraşıklık için gelen kişilere önce sabit ortodontik tedavi sonra da pekiştirme tedavisi yapılıyor.
-Ortodontik tedaviden sonra yeniden çapraşıklık olabilir mi?
Olabilir. Bunun en önemli nedeni; pekiştirme tedavi protokolüne hastanın uymaması. Dişleri dizdikten sonra çevresindeki kemiğin güçlenmesi için koruyucu alt üst damaklar takılıyor.
Pekiştirme tedavisi budur. Hasta bu damakları bir yıl boyunca gece gündüz, sonraki bir yıl ise yalnızca geceleri kullanmak zorunda. Bu yapılmazsa ilk altı ay içinde dişlerin geri dönmesi olasılığı çok yüksek.
- Ortodontik tedavi ne kadar sürer?
İki yıl ve üzerini göze almak gerekiyor. Hastalar sürenin uzunluğuna odaklanıyor ama şunu unutmasınlar ki, tedavi ile elde edileni ömür boyu kullanacaklar. Ömür boyunca sağlıklı ve güzel bir gülüşe sahip olacaklar.