Ekonomi alanında işler iyi gitmediği dönemde ilk tepkiyi finansal piyasalar verir. Reel sektör sonradan katılır bu kervana. Krizden çıkışta da sıra değişmez, önce mali sektör kendini kurtarır, belli bir gecikme ile ardından reel sektörü sürükler. 2008 krizinde de aynı sıralamaya tanık oluyoruz.
Dip noktasından, uzun sürmedi, ilk piyasalar çıktı. Hem de ne çıkıştı. Yaklaşık 1 yıl gibi bir sürede tarihi rekorlar kırdılar. Dow Jones Sanayi Endeksi 11 bini, İMKB 56 bini birkaç zorlamanın ardından aşıvermişti. 2009 Mart ayında hisse senedi alanlar dolar bazında yaklaşık yüzde 100'lere varan karlar yaptılar. Faizlerin para politikasına paralel bir şekilde çok düşük seviyelere ulaşması, borsaları adeta alternatifsiz bırakmıştı. Tabii böyle bir konjonktürde borsalar coştukça coştu ve üzerlerinde dev köpükler oluştu. Hisse senetlerini ihraç etmiş şirketlerin iktisadi ve mali performansı ile, diğer bir deyişle bilançoları ile yakından uzaktan bağdaşmayan "piyasa fiyatlarına" kavuştular.
YENİ KIVILCIM
Borsaların şu an bulundukları seviyelerin ne kadar gerçekdışı olduğu "ufak bir kıvılcım" sonrası verdikleri tepkilerden açıkça görülüyor. Örneğin, iki hafta önce "tombul parmak" vakasında sadece 1 günde yüzde 10'lara varan inişler ve bir hafta sonu sonrasında yeniden yine 1 günde yüzde 10'lar civarında yükselişler.
Bu hafta da benzer kıvılcım Uzakdoğu'dan, Kore'den geldi. Güney ve Kuzey kapışması borsaları tedirgin etti. Bir de buna İspanya sorunları eklenince benzer film dönmeye başladı. Borsalar düşüyor, kurlar ve altın fiyatları yükseliyor.
Kore'deki siyasi gerginliği bilmiyor muyduk? Bir anda mı oldu? Ya da İspanya sadece 1 gecede mi bu hale geldi? Daha önce İspanya ekonomisinin yüzde 20 sınırına yaklaşan işsizlik rakamı veya bütçe açığının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranının yüzde 11.5 olduğunu sabah uyandığında mı öğrendi piyasa aktörleri?
Bu yaşananları serçelerin hareketlerine benzetiyorum. Ufak bir ses duyduklarında veya hareket hissettiklerinde hemen uçup uzaklaşırlar. Ama bıraktıkları yiyecekler o kadar tatlı gelir ki onlara, biraz sonra yeniden gelir konarlar aynı noktaya ve kaldığı yerden devam ederler yemeye.
Piyasa aktörleri de her ne kadar işlerin çok düzeldiğini iddia etseler de, öyle olmadığını bildikleri için aynen serçeler gibi "tedirgin" davranıyorlar.
KRİTİK SORULAR
Piyasalardaki tedirginliklerin ne kadar daha devam edeceği bazı soruların yanıtlarına bağlı olacak. Kritik soruların başında 'Yunanistan ve İspanya gibi su üzerine vurmuş ve vurmayı bekleyen Avrupa ülkelerinin içinde bulundukları iktisadi sorunlar küresel ekonomileri peşinden sürükleyip, dip daha yaptırır mı' sorusu geliyor. Yaptırmayacağını ve sadece o bölgede kalacağını varsaydığımızda, 'ABD Merkez Bankası FED nasıl bir çıkış stratejisi izleyecek' sorusunu sormalıyız. FED'in son toplantı tutanaklarına göre kurul ikiye ayrılmış durumda. 'Alınan zehirli kağıtların ve hisse senetlerinin satış zamanı geldi' diyenler, 'Biraz daha bekleyelim, bu aşamada piyasalardan likiditeyi çekmeyelim' diyenlere karşı. Diğer bir soru ise şu: Eğer ABD faizleri artırırsa yabancı sermaye gelişmekte olan piyasalardan çıkar mı?
Sorular yanıtlarını bulana kadar borsalardaki iniş ve çıkışları çok seyredeceğiz. Aynı zamanda, borsaların yönünün tersine kur iniş çıkışları da gelecek. Bu arada altın güvenli liman görevini sürdürecek. Doğal olarak, bu süreçte altının yukarı yönlü hareketi de hafif yatay diyebileceğimiz şekilde devam edecek.
Piyasa aktörleri artık alıştıkları için bu çalkantılara, her keskin hareketi kara dönüştürebiliyorlar. Yani, iniş çıkışlar keskinleştikçe ve sıklaştıkça onlar da aşırı karlar yazabiliyorlar. Olan küçük yatırımcılara oluyor. Yükselirken dolduruşa gelip alıyorlar, düştüğünde de panikleyip satıyorlar. Aynen serçeler gibi, yediklerinden bir şey anlamıyorlar.