ABD ekonomisi kısmen toparlanırken, Avrupa ekonomilerinden iyi haberler gelmiyor. Sanki, her biri sırayla hasta yatağına yatıyor gibi. Bu yüzden krize girmiş bir Avrupa ülkesi duyduğumuzda, "ondan sonra sıra hangi ülkede acaba" sorusu akıllara geliyor. Gerçekten de öyle olmadı mı? Kriz ilk patlak verdiğinde Macaristan başta olmak üzere, birkaç Orta Avrupa ülkesi krizin ekonomileri üzerindeki ağır bedellerini kabullenmek zorunda kaldı. Sonrasında Yunanistan girdi devreye... İspanya ve İrlanda... Derken, Portekiz ve İtalya sırada bir görünüp bir kayboluyor.
Avrupa coğrafyasında olup Euro Bölgesi kapsamındaki ülkelerin sorunları ortak para birimlerini de olumsuz etkilediği için biraz daha maliyetli oluyor ve diğer ülkelerin mali piyasalarını daha fazla dalgalandırıyor.
Neydi bu ekonomilerin ortak sorunları?
2000'lerin başlarında kısa vadeli faiz oranlarını yüzde 2.5'e kadar çeken Avrupa Merkez Bankası (AMB), para politikasını gevşetip bölgenin büyüme hızını artırmak için tüketimi teşvik etmişti. Kriz aşamasında da yüzde 1 seviyesine indirmişti. Politika faiz oranları ile paralel bir şekilde kamu iç borçlanma senetlerinin faiz oranlarının da düşmesi, ister istemez ekonomi yönetimlerinin, daha doğrusu hükümetlerin, nasıl olsa düşük maliyetle finanse edebiliyoruz yaklaşımları sonucunda, "mali disiplinden" uzaklaşmalarına neden oldu. İşte Avrupa'da bazı ülkeler bu rahatlıkla Maastricht kriterlerinden "bütçe açığı/GSYH" oranını takmayıp, bonkörce kamu harcamaları yaptı, vergi ve sübvansiyon teşviklerini uyguladı. Zaten kriz sürecinde Avrupa'nın ekonomi politikaları açısından üniter yapısı da bozulmuştu.
BORÇ ÇEVİRME SORUNU
Avrupa ekonomilerinin şu an boğuştukları ortak sorunlar, yüksek bütçe açıkları ve açıkların finansmanı. İrlanda, Yunanistan ve İspanya gibi ülkeler borçlarını çeviremeyince AB ve IMF ortak yardımını kabul etmek zorunda kaldı. Yardımın büyüklüğü 85 milyar euro. Geri ödeme süresi ise 7.5 yıl. Bu sürede geri ödemede ortalama faiz oranı yüzde 5.8 seviyesinde olacak. İrlanda ilk bölümünün Ocak ayında geleceği yardımın büyük kısmını mevcut borçlarının yeniden yapılandırılmasında kullanmayı planlıyor.
Eski borçlarının vadesi dolduğunda yeni borçlanma yapmakta zorlandığı için krize girmişti. Dolayısıyla, yardımın yaklaşık 50 milyar eurosunu bu kanayan yaraya aktaracak İrlanda. 25 milyar dolar ise bankacılık kesimine gidecek. Çünkü, İrlanda bankaları yükümlülüklerini yerine getiremiyor. Tabi, İrlanda bankalarının taşıdığı riskler, onlarla iş yapan diğer Avrupa bankalarını da olumsuz etkiliyor. Zaten Almanya, bankalarının İrlanda'dan kaynaklanan risklerinin sadece 25 milyar dolar civarında olduğunu açıklamıştı.
BEJ KİTAP
Avrupa ekonomilerinde sorunlar biraz daha derinleşirken ABD'den iyi haber geldi. FED tarafından derlenen "Bej Kitap" ABD ekonomisinde kısmi toparlanmanın sürdüğünü gösterdi. FED'in web sitesinden bej kitabın 63 sayfalık açıklayıcı özetine ulaşıp, hızla okudum. Yılda 8 kez yayımlanan kitap "güncel ekonomik koşullar" ana başlığını taşıyor ve ABD'nin 12 bölgesindeki ekonomik durumlar mercek altına alınıyor. İçlerinde Boston ve Dallas'ın da olduğu 5 bölgede olumlu ilerlemenin biraz yavaş sürdüğü, buna karşın, New York, Chicago gibi 7 bölgedeki ekonomik aktivitelerin hızla iyileşme içinde olduğu vurgulanıyor raporda. (Bej kitabın detaylarını önümüzdeki hafta sizlere aktaracağım.)
ABD'nin toparlanması ve AB'nin ekonomik sorunlarla uğraşması dolar euro paritesini de etkiliyor doğal olarak. Bir ara 1.40'lara çıkan parite İrlanda sonrasında 1.30-1.32 bandında dalgalanıyor.
Avrupa ekonomilerini yakından takip etmeye devam edeceğiz. Çünkü, kritik soru "sırada Portekiz olabilir mi?"