Her geçen gün çığ gibi büyüyen ABD bütçe açığı geçen hafta Meclis'te ciddi tartışmalara neden oldu. Başkan Barak Obama, 2011 bütçesinin onaylanmasında yol kazasına uğramasına ramak kalmıştı ki, son anda verdiği sözler ile durumu kurtardı. Aksi takdirde, federal düzeyde ekonomik faaliyetlerin durması söz konusu olacaktı. 800 bin civarında çalışanın zorunlu izne ayrılması gerekecekti. Bu durum sadece ABD'yi etkilemekle kalmayacak, kuşkusuz küresel düzeyde piyasaları da karıştıracaktı. Neyse korkulan olmadı.
ABD bütçe açığı 1.3 trilyon dolar civarında. Yani Türkiye'nin 2 kat büyüklüğüne ulaşan bir açık. Milli gelire oranı yüzde 9.9. Dile kolay Maastricht kriterinin 3 katı. Bu dev açığın küçültülmesi ve bütçe disiplinin sağlanmasında iki temel araç kullanılacak. Birincisi, bazı kamu harcamalarının kısılması, ikincisi, vergi gelirlerinin yükseltilmesi. Cumhuriyetçilerin 60 milyar doların üzerinde bekledikleri bütçe kısıntısı, zorlu pazarlıklar sonrası 38.5 milyar dolara indirilebildi. Şimdilik detayları bilemiyoruz. ABD basınından takip ettiğim kadarıyla kamu çalışanlarının maaşlarının belli süre dondurulması bile gündeme geliyor. Bekleyip göreceğiz detayları. Tabii, somutlaştıkça ben de sizlere naçizane aktarmaya çalışacağım.
SOSYAL DEVLET
Başkan Obama, muhalefetten gelen bu dirençten pek memnun görünmüyor. Çünkü, Demokrat Parti olarak sosyal devlet ilkesi çerçevesinde bazı programları uygulamaya çabalıyordu. Bunların başında "tıbbi yardım" ve "sağlık programları" geliyor. Tıbbi yardım (Medicaid) kapsamına özel sağlık sigortası olmayan düşük gelirli birey ve aileler dahil edilmişti. Sağlık programının uygulama alanı ise 65 yaş üzeri yaklaşık 45 milyon birey.
Diğer taraftan, eğitim, araştırma, altyapı ve enerji konularında da özel projeler ve yatırım harcamaları planlanıyordu Başkan Obama tarafından. Hedef vasıflı işgücünün yaratılması. Bütçe tartışmalarından sonra söz konusu bu programların sekteye uğraması kaçınılmaz görünüyor. Soysal programların yanı sıra, Demokratlar, ABD ekonomisindeki düzelmenin devamlılığı için bazı vergi teşviklerinin ve kamu harcamalarının kısılmasındaki zamanlamayı en azından şimdilik öngörmüyorlardı.
2000 yılında bütçe fazlası ile yönetimi devralan Cumhuriyetçiler ve dönemin Başkanı Bush, "Büyük Ortadoğu Projesi" kapsamında ekonomik gerekçelerle çok bağdaşmayan ama siyasi açıdan yapması geren iktisadi politikalar yüzünden, 2 dönem sonra "ikiz açık" olarak tanımlanan "bütçe açığı" ve "dış ticaret açığı" enkazlarını devretti Obama'ya.
SÜTTEN AĞZI YANAN...
Hem FED'in gevşek para politikaları hem de hükümetin gevşek maliye politikaları sayesinde ABD ekonomisi bir arpa boyundan biraz fazla yol aldı. 2010 yılını yüzde 2.8 seviyesinde bir büyüme hızı ile kapattı. Beklentisi yüzde 3, hatta üzerinde idi. Bu arada, Başkan Obama işsizlik oranını da aşağı çekmeyi başardı. Son açıklanan verilere göre ABD'nin işsizlik oranı yüzde 8.9.
Aslında, Başkan Obama 2009 yılı başında, yani yeni göreve geldiğinde, kucağında bulduğu 1 trilyon doların üzerindeki bütçe açığını ilk görev döneminin sonunda yarıya indirme sözü vermişti. Tabii, krizden çıkış sürecinde evdeki hesap çarşıya uymadı ve bütçe disiplininden taviz verme zorunluluğu ortaya çıktı.
Obama, her ne kadar yönetime geldiğinde böyle düşünse de gevşek politikalarla biraz daha yol almayı planlıyordu açıkçası. Ama, Cumhuriyetçiler blöf yapmıyor. Zaten, bütçe tartışmalarında kararlılıklarını da kanıtladılar.
Diğer bir kanıtta, 1996 yılında Başkan Clinton'a yaşattıkları kabustu. Yaklaşık 3 hafta bazı kamu hizmetleri durdurulmuş, birçok çalışan evine yollanmıştı. Bu yüzden, Demokratlar, yoğurdu üfleyerek yemeye çalışıyor.