Büyüme hızındaki artış sonrası, kişi başına düşen gelir de paralel olarak artıyor. Nerede o artış dediğinizi duyar gibiyim. Doğru... Pek hissetmesek de kağıt üzerinde artıyor. Gelir artıyor ama dağılımda pozitif değişim görülmüyor. Türkiye İstatistik Kurumu'ndan (TÜİK) gelir artışındaki dağılımı gösteren iki araştırma sonucu geldi. Birisi, "Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması", diğeri "Kazanç Yapısı" çalışması. Araştırmalar bakın neler diyor gelirlerimiz hakkında...
Öncelikle, toplum gelir durumuna göre yüzde 20'lik 5 gruba ayrılıyor. Birinci yüzde 20'lik grup gelirden en yüksek payı, beşinci 20'lik grup ise en düşük payı alıyor. Son çalışmaya göre 2010 yılında iki uç grup arasındaki fark 30.4 puan olmuş. Çünkü, birinci grup gelir pastasından yüzde 46.4'lük dilim alırken, diğer uçtaki grup yüzde 5.8 payla yetinmek zorunda kalmış. Aradaki 3 grup ise sırasıyla, yüzde 10.6, yüzde 15.3 ve yüzde 21.9 pay düşüyor. Topladığınızda, neredeyse 20'lik grup ile kalan 80'lik grup aynı gelire razı oluyor.
Parasal açıdan da resmi değerlendirelim. 2010 yılı kişi başı ortalama geliri 9.735 dolar olarak hesaplanmasına rağmen geliri en düşük gruba 3.121 dolar, en yüksek gruba 23.356 dolar pay düşmüş. Yani, toplumun yüzde 20'si her zaman olduğu gibi kremayı yiyor. Aslında çokta şaşırtıcı sonuçlar değil alışık olduğumuzdan.
İLK SIRALARDAYIZ!
Çalışmanın asıl vahim kısmı yoksulluk sınırı ve sürekli yoksulluk riski altında bulunanların oranları. Ne yazık ki, toplumun yüzde 16.9'u yoksulluk sınırı altında yaşamak zorunda. Bazı sendikaların yaptığı çalışmaya göre Türkiye'de yaşayan 4 kişilik bir ailenin yoksulluk sınırı 3.100 TL. açlık sınırı ise 992 TL düzeyinde. TÜİK'in iyimser olduğu gerçeğini göz önünde bulundurursak, yoksulluk sınırı altında yaşayanların yüzde 17'nin üzerinde olduğunu söyleyebiliriz.
Gelir dağılımındaki adaleti gösteren parametreyi "Gini katsayısı" olarak tanımlıyoruz. Rakam sıfıra yaklaştıkça adil, 1'e yaklaştıkça adil olmayan dağılım tanısı koyuyoruz. TÜİK'e göre 2010 yılında Gini katsayısı 0.402 olmuş. OECD sıralamalarına göre ne yazık ki yukarılardayız gelir dağılımı bozukluğunda. Şili 0.50 ile ilk sırada, Slovenya ise 0.24 ile en altta. Çalışmada dikkat çeken diğer bulgular ise mevcut gelirle geçinme becerisi. Türkiye nüfusunun yüzde 49'u mevcut gelirleriyle geçinmenin çok zor olduğunu beyan etmiş. OECD sıralamasında bu konuda da başlardayız. Yunanistan yüzde 63 ile açık ara birinci.
YOKSUL VE OBEZ
Kazanç Yapısı Anketi de gelir paylaşımındaki dengesizliği ortaya koyuyor. Cinsiyete göre, eğitim düzeyine göre makas belirgin bir şekilde açılıyor. Geçen yıl ortalama brüt gelir 19 bin TL, en yüksek gelir ise 37.800 TL seviyesinde gerçekleşmiş.
Rakamlardan, Türkiye'de gelir dağılımındaki bozukluk ve bunun sonucu ortaya çıkan yoksulluk sınırı altında yaşayanlardaki artış belirgin bir şekilde görülebiliyor. Aslına bakarsanız, küresel düzeyde de bu gerçek üç aşağı beş yukarı aynı. Gelir dağılımı ülkeler için de adil olmadığı gibi ülkeler arasında da adil değil yani. Bakın bu konuda araştırma yaparken çok çarpıcı istatistiki veriye rastladım. Dünyada 925 milyon insan yetersiz beslenirken, obez sayısı 1.5 milyara ulaşıyormuş. Diğer bir deyişle, dünya nüfusunun yüzde 15'i aç iken yüzde 20'si de obezmiş. 2008 küresel krizinin en hayırlı yanı, kapitalizmin son yıllardaki uygulamasının sorgulanacak olmasıydı. Kapitalizmin kaleleri ABD ve Avrupa ülkeleri biraz da krizin şaşkınlığıyla olsa gerek, kapitalizmin vahşi boyutlarını törpüleme gibi niyetlerini üstü kapalı da olsa dile getiriyorlardı. Tabii, krizden öylesine hızlı çıktık ki, her şey kaldığı yerden devam etti.
Sözün özü, kapitalizm sistemi çerçevesinde uygulanan ekonomik sistem kimine kavun kimine kelek yediriyor. Değişir mi derseniz? Sanmıyorum...