Tam işler yoluna giriyor, cari açık geriliyor, ihracat artıyor, ekonomi kontrollü yumuşak iniş yapıyor derken Standart and Poor's (S&P) çıktı ve bazı riskleri öne sürerek Türkiye'nin görünümünü pozitiften durağana çevirdi. Ekonomi yönetimi, S&P'nin bir çuval inciri berbat ettiğini düşünüyor ya da oyun bozanlık yaptığına inanıyor.
Kim haklı sorusuna yanıt arayalım ama öncesinde kararın ardındaki nedenlere değinelim...
* Nedenlerin başında cari açık geliyor her zaman olduğu gibi. Zaten, TL cinsinden kredi notu yükselirken döviz notunun BB- seviyesinde kalmasında da aynı gerekçe öne sürülmüştü. Cari açığın gayrisafi yurtiçi gelire oranı halen yüzde 9'larda.
* İkinci neden enflasyon. TÜİK Nisan enflasyon oranını açıkladı; yüzde 11.14. Böylece enflasyon son 3.5 yılının zirvesine çıktı.
* Diğer gerekçesi S&P'nin ekonominin beklendiği gibi yumuşak değil sert iniş yapma olasılığının yüksek olması. Bunun da aşağı yönlü riskleri artıracağına inanıyor.
* Son olarak mali performansa atıfta bulunuyor. Vergi gelirleri içinde tüketime yönelik vergilerin ağırlıkta olduğu vurgulanıyor.
BAŞKA BAHARA
Gerekçeler böyle. Bir de bu gerekçelerin üzerine tuz biber gibi ekilen bir açıklama geldi S&P analisti Grill'den; 12 aydan önce notunuzun yükselmesini beklemeyin. Görünümün durağana dönüşmesi ve bu ilginç açıklama yetmiyormuş gibi S&P bir de Yunanistan'ın notunu yükseltmez mi? Neyse kızmadan S&P'nin kararını irdeleyelim...
Cari açık konusunda gerçekten zirvedeyiz. Ağır kriz içinde bulunan Yunanistan'ın cari açık oranı yüzde 5.3, İtalya'nın yüzde 2.7, İspanya'nın yüzde 2.9 ve İrlanda'nın 6.6 seviyelerinde kalıyor. Bu ülkelerin de enerji açısından dışa bağımlı olduklarının altını çizelim. Ekonominin büyüme hızı düştükçe, daha da önemlisi Mart ayı dış ticaret performansı sürdükçe cari açık da kademeli olarak düşmeye başlayacak. Ancak, şu aşamada cari açığın risk faktörleri arasında yer alacak kadar yüksek seviyelerde olduğu gerçeğini de kabul etmek zorundayız.
Enflasyon sıralamasında da zirveye yakınız ne yazık ki. Yüksek enerji zamları Nisan enflasyonunu yukarı fırlattı ve yüzde 11'i aştı TÜFE. Nisan ayını elimine etsek bile Venezüella ve Vietnam'dan sonra yüksek enflasyon listesinin üçüncü sırasındayız bir süredir. Merkez Bankası 2013 yılı ortalarına kadar enflasyonun yüzde 5'ler seviyelerine ineceği iddiası taşıyor. Umarız Merkez Bankası projeksiyonunda yanılmaz.
S&P'nin gerekçelerinden dolaylı vergi bağımlılığına da göz atalım. Pek de haksız sayılmaz. Vergi gelirleri içinde dolaylı vergilerin payı yüzde 70'leri buluyor. Gelirden alınan gerçek vergi oranı ise sadece yüzde 30 seviyesinde. Tüketici kredileri baskılanarak ekonominin yumuşak iniş yaptığı bir süreçte doğal olarak bütçe gelirleri de risk taşıyor. Bu yüzden zamlar ya da harcama kısıtlaması gibi radikal önlemlere gereksinim duyuluyor.
SERT İNİŞ RİSKİ
Türkiye ekonomisinin sert iniş riski taşıdığı tespitine gelelim. Çeyrekler itibariyle baktığımızda ve sanayi üretim endeksi, kapasite kullanım endeksi, tüketici güven endeksleri gibi öncü göstergeleri göz önünde bulundurduğumuzda sert iniş sinyali alamıyoruz açıkçası.
Parçaları yan yana getirdiğimizde şu resim karşımıza çıkıyor. Göreceli olarak değerlendirdiğimizde S&P'nin aldığı kararın çok da adil olmadığını söyleyebiliriz. Ancak S&P'nin not indirmediğini sadece not artırımının yakın bir zamanda olmayacağı anlamına gelen durağan görünüm kararını da çok büyütmememiz gerekiyor. Lakin, şuan risk olarak gördüğü faktörlerdeki düzelmelerin yakın zamanda olmayacağını ekonomi yönetimi de biliyor.
Sözün özü, S&P'nin açıklamasının çok itibar görmediğini piyasa aktörlerinin tepkilerinden anlayabiliyoruz. Zaten, 2008 krizi öncesi ve sonrasında derecelendirme kuruluşlarının aldığı kararın ne kadar isabetsiz olduğunu yaşayarak izliyoruz. Örneğin Lehman Brothers batmadan önce notu AAA idi. Artık tüm gerçekler su üstüne çıktığından yakın zamanda derecelendirme kuruluşlarına düzenleme gelecek. G-20 toplantısını izleyin lütfen.