Zaman zaman tekrara düştüğümüz anlar oluyor. Bugün de daha önce yazdığım bir yazıyı yeniden hatırlatmak istiyorum. Eski yılın son günlerinde sık sık yazdığım konuları, sanki ilk kez anlatıyormuşum hissine kapılınca, bazı konulardan sürekli söz etmek gerektiğine karar verdim.
Bu yazı da onlardan biri. Lilith'le ilgili...
Adı, İbranice'de "Geceye ait olan" anlamına gelen Lilith, eski bir Yahudi efsanesine göre Adem'in ilk karısı.
Tanrının topraktan yaratıp cennete koyduğu bu ilk çift, Lilith'in eşitlik isteği, Adem'in ise her alanda söz sahibi olmakta direnmesi yüzünden kavga etmeye başlıyorlar. Sorunlardan biri, sevişme sırasında kimin üstte olacağı. Adem kendini bereketli gökyüzüne, Lilith'i de ürün veren toprağa benzeterek üsttü sevişmek istiyor.
ÖZGÜRLÜK ADINA
Sonu gelmeyen tartışmaların birinde, Lilith Tanrı'nın söylenmemesi gereken adını anarak cennetten çıkıp göğe yükseliyor. Adem'in emri altına girmektense, cennetten kovulmayı göze alıyor da diyebiliriz.
Tabii her riskin bir bedeli var. Lilith'in de yeri, dışlanmışların yanı. Bu arada yalnızlıktan bunalan Adem, Tanrı'ya yakarak karısını geri istiyor. Tanrı meleklerden üçünü Sanvai, Sansanvai ve Semangelof'u Lilith'in geri getirilmesi için görevlendiriyor. Eğer Lilith geri dönmezse her gün yüz çocuğu öldürülecektir. Ama Lilith geri dönmüyor.
Adem için ise Havva yaratılıyor. Kocasına bağımlı olsun diye erkeğin kaburgasından!
Sadece Yahudi efsanelerinde yok Lilith. Geçmişi çok eskilere dayanıyor. Örneğin Sümerler'de rüzgar tanrıçası Lilitu olarak çıkıyor karşımıza. Babil'de İştar'ın tapınak fahişesi Lamatşu. Yüzyıldan yüzyıla bir bölgeden ötekine atlayan karanlıklar tanrıçası Lilith her gittiği yerde başka bir adla anılıyor. Kimi zaman da Saba Melikesi ve Truvalı Helen gibi mitolojik kişiliklerle özdeşleştiriliyor.
OLUMSUZ ÖZELLİKLER
Zamanına, toplumlara ve inanışlara göre değişik kimliklere bürünüyor: Kimilerine göre gecelerin kraliçesi baykuş kadın! Oysa baykuş, güzel sanatların simgesi, yani yaratıcılığın!
Ya da Havva'yı baştan çıkaran yılan olarak tanımlanıyor. Yılan da biliyorsunuz tıp biliminin simgesi, yani iyileştirici!? Kimileri için de cinselliğin ve feminizmin simgesi. Kimilerince de bebeklerin canını alan ve saf ruhların kendine çeken bir canavar...
Kısacası Lilith, kadınlara yakıştırılabilecek bütün olumsuz özelliklerin taşıyıcısı olmuş; Baştan çıkarıcı, fahişe, cadı, vampir, cinlerin başı, gece canavarı vs... Bir başka açıdan da, saf ve edilgen, cinselliği ancak yasak meyveyi tadınca öğrenen Havva'nın tersine, başından itibaren gücünün ve cinselliğinin bilincinde ve yeri geldiğinde bu gücü kullanmaktan çekinmeyen bir dişi...
Aslına bakılırsa Tevrat'ta ve İncil'de Lilith karşımıza haklarını savunan özgür bir kadın olarak çıkıyor. Var olan düzende kendisi için belirlenen rolü reddetme cesaretini gösterebiliyor. Özgürlüğünü koruma adına cenneti bile terk etmeyi göze alabiliyor.
Ve Lilith, onu gizliden gizliye arzulayan ama düşman olarak gören erkekleri çok korkutuyor. Din adamları erkeklerin zayıflıklarını saklamak adına, bir simge olarak çizdikleri Lilith'in kişiliğinde "seksi, güzel ve eşitlik" arayan tüm kadınlar yüzyıllar boyunca acımasızca karalanıyor.
Böylesine lanetlenmesinin, dışlanmasının, suçlanmasının ardında yatan gerçek bu; erkekleri büyüleyen, baştan çıkaran, peşinden sürükleyen ama onlara teslim olmayan güçlü kişiliği.