Merkez Bankası geçen sene para politikalarında önceliği fiyat istikrarı yerine büyümeye verince zorunlu olarak ek politikalara ihtiyaç duydu.
Çünkü Merkez Bankası politika faiz oranını yükselen enflasyona rağmen aşağı çekince TL reel getirileri negatife döndü ve TL doğal olarak dolar ve altına kaymaya başladı. Dolarizasyon olarak tanımladığımız süreci engelleyebilmek için ürettiği politikayı liralaşma olarak tanımladı.
Merkez Bankası'nın liralaşma politikaları ile belirlediği temel hedefi çoğunlukla bankacılık kesiminin varlık ve yükümlülüklerinde TL cinsi kalemlerin ağırlığını kademeli bir şekilde artırmaktı.
Aynı zamanda şirketlerin de bilançolarında TL'ye ağırlık vermelerini sağlamak da hedeflerden bir diğeri idi. Banka ve şirketler için bir dizi kararlarla bir yerde zorlayarak hedefine ulaşmak daha kolay oldu. Ancak bireylerin tasarruflarını dolar ya da altın yerine TL'ye yönlendirmelerini sağlamak düşük TL getiri ortamında zordu. O da "kur korumalı mevduat" ile çözüldü. Tabi kolay olmadı, bir dizi önlemler daha doğrusu teşvikler tansiyonu düşürebildi.
HANGİ ÖNLEMLER ALINDI?
■ Kur korumalı mevduatlarda gelir vergisi stopajı uygulama dışında tutuldu.
■ Şirketlerin kambiyo kazançları yine vergi dışında tutuldu. ■ Döviz mevduat için tutulan zorunlu karşılıklardan TL mevduata dönüşüm performansına göre komisyon alınmaya başlandı. ■ Aynı şekilde döviz mevduat hesapları için zorunlu karşılık oranlarının TL mevduata dönüşüm performansına göre belirlenmesi benimsendi. ■ TL mevduatın toplam mevduat içindeki payına göre, menkul kıymet tesisi ve zorunlu karşılık komisyon oranlarında farklılaşmaya gidildi.
■ Döviz mevduat hesapları için menkul kıymet tesis uygulaması getirildi. Yani bir banka döviz hesabı açtığında belli oranda devlet iç borçlanma senetleri gibi bazı menkul kıymetleri bloke etmesi gerekti.
■ Bankaların sahip oldukları mevduat hesaplarında TL'nin ağırlığını artırmaya yönelik menkul kıymet tesisi ve zorunlu karşılık komisyon oranlarında farklılaşmaya gidildi. ■ TL reeskont kredisi kullanan firmalara, istihdam, ihracat ve net döviz satıcısı olma taahhütleri karşılığında ilave faiz indirim imkânı getirildi.
DÖVİZ REZERVİ YÖNETİMİ
Teminat ve karşılıklarda kullanılacak devlet iç borçlanma senetlerine yönelik de bazı adımlar atıldı. Parasal aktarım mekanizması çerçevesinde bankaların kullanacakları Hazine kağıtlarının vadesinin 5 yıldan uzun olması gerekti. Böylece tahvil verim eğrisi pozitif eğimden kısmen yatay eğime geçti. Reel getiriler çok düşük olduğu için Hazine TÜFE'ye endeksli tahvil ihraç etmek zorunda kalmıştı. Bu tür tahvillerin kullanımının kısıtlanması amacıyla ıskonto oranı getirildi. Yüzde 30 ile başlayan oran geçen eylül ayında yüzde 60'a çıkarılmıştı.
Liralaşma politikası çerçevesinde Merkez Bankası döviz rezervi yönetimini de dikkate aldı. İhracat ve döviz kazandırıcı hizmetler döviz gelirlerinin ilk aşamada yüzde 25'inin, Nisan ayından itibaren ise yüzde 40'ının kendisine satılması zorunluluğu getirdi. Yabancılara konut satışlarında da söz konusu döviz ödemelerinin bankalar tarafından belli kurdan kendisine satılmasını sağladı.
Merkez Bankası'nın bu yıl da kurlardaki gelişmelere göre yukarıda özetlediğim önlemlere yenilerini eklemesi gerekebilir.