Ayvalık'a 8, Sarımsaklı'ya 4 kilometre uzaklıkta bulunan, yıllarca yeniçeri anlamına gelen 'Yeniçarhion' adıyla anılan Küçükköy, 1462'de kurulmuş. Fatih Sultan Mehmet, adayı alınca kaleye 200 yeniçeri, 300 de azap muhafızı yerleştiriyor. Ada, yeniden korsanların eline geçmesin diye de şimdiki Küçükköy'ün bulunduğu bölgeye yeniçerileri yerleştiriyor.
1893'te Müslüman Boşnaklar geliyor. Sonra 'Adalı' diye tabir edilen Midillililer ve biraz da Serezliler.
Burada sütçü sütünü satarken 3 dilde bağırırmış vaktiyle... Herkes geleneğini sürdürmüş, kimse kimseye karışmamış.
19. yüzyıldan kalma 12 şapel, kilise ve manastır olduğu söyleniyor fakat köyün tarihçesini bilene rastlamak pek olası değil... Bir zamanlar 4 şaraphane varmış köyde. Çok eskiden 3 taş fırın, 2 tuğla imalathanesi, 5 değirmen ve 12 çeşme bulunuyormuş. Merkezdeki 1881 yapımı Ayiu Athanasiu Kilisesi, 1923'te camiye dönüştürülmüş.
Coğrafyaya uygun özellikler taşıyan ve şu an harap olan yapılar onarılıyor.
Binalar sarımsak taşından yapılmış.
Köyde bir ara bir televizyon dizisi de çekilmiş. Hafta sonları Boşnak böreği yemek isteyen Ayvalıklılarla dolup taşıyor. Kadınlar el yapımı ürünlerini de satıyorlar. Yılmaz Büyükerşen, 2017 yılında köye kendisinin yaptığı bir Atatürk büstü armağan etmiş.
En güzeli de, Kültür ve Turizm Bakanlığı bu köye bir ayrıcalık tanımış ve bir kent müzesi yapmış. İçinde ahşap radyolar, sinema makinesi, lüks, havan, ispirto ocağı, daktilolar, dikiş makineleri, kahve değirmeni, ekmek teknesi, demir ütü, Kur'an-ı Kerimler, tabancalar ve el oyası işlemelerin bulunduğu müzede aynı zamanda mübadil kültürü de özlü sözlerle dile getirilmiş. Gel gör ki bakımsız. Eşyalar orta yerde, toz toprak içinde. Küçükköy Kent Müzesi, cami ve Rum evlerinin çok kişi tarafından ziyaret edilmesi konusunda Ayvalık Belediyesi de bir kolaylık sağlamalı. Köyün altından geçen Sarımsaklı yol sapağına ve Çanakkale yolu üzerindeki sapağa 'Küçükköy Kent Müzesi'ne gider' tabelası konulamaz mı? Bu köy canlandırılmalı...
MAHİR ARAZ'IN ADI YAŞATILMALI
Türk atletizminin duayen ismi, rekortmen Mahir Araz, binlerce sporcu ve öğrenci yetiştirerek unutulmaz hizmetleriyle tarihe geçmiş bir özel kişiydi.
Balkan Rekortmeni Araz, aktif sporu bıraktıktan sonra Atletizm Federasyonu Yönetim Kurulu Üyeliği ve Merkez Hakem Komitesi Başkanlığı, İzmir İl Temsilciliği yaptı ayrıca İzmir Veteranlar Atletizm Kulübünü kurdu. 1960'lı yıllarda il il dolaşarak milli takıma atlet yetiştiren ekipte yer alan Araz'ın 70 yaş üstü kategorisinde yüksek atlamada da Balkan rekoru bulunuyor.
Ama biz İzmir olarak Mahir Araz'a vefa gösteremedik. Şimdi Karşıyaka Belediyesi'ne böyle bir fırsat doğdu. Başkan Akpınar'ın yerine getireceğine de inanıyoruz. Karşıyaka Zübeyde Hanım Mahallesi Muhtarı Rami Nalbantoğlu, Balkan Rekortmeni atlet Ercan Özkan ve İzmir Veteranlar Atletizm Kulübü başkanlarından Burak Büyükbaykal ile birlikte Örnekköy'de Erol Baş tesislerinin yakınındaki bir atletizm pistine Araz'ın adının verilmesini önerdiler.
Akpınar'tan bu büyük şampiyonun adının yaşatılmasını bekliyoruz.