Sosyal güvenlik mevzuatımız vefat eden sigortalıların geride kalan eş ve çocuklarını koruyan düzenlemeler içeriyor.
Bunların önemli bölümünü ise eşlere ödenen ölüm maaşı ile çocuklara ödenen yetim maaşı oluşturuyor. Eşi vefat eden kişinin erkek ya da kadın olmasına bakılmaksızın belli şartlarda maaş hakkı var. Burada ölüm maaşında kişinin sadece evli olup olmadığına bakılıyor. Yani emekli ya da çalışıyor olması maaş almasını engellemiyor.
HER EŞE AYLIK BAĞLANIR
Kocası ölen kadına; kocasının sigortalılık süresi uygunsa, kadının geliri olup olmadığına bakılmaksızın aylık bağlanıyor.
Yetim kalan kız çocuklarına evlenmedikleri ve çalışmadıkları sürece, erkek çocuklara da öğrenci oldukları sürece (25 yaşa kadar) maaş ödeniyor. Burada genelde yanlış bilinen bir konuyu da tekrar hatırlatalım. Ölüm maaşı ya da dul maaşı olarak bilinen ödeme sadece kadınlara yapılmıyor. Eşi ölen bir erkek de dul maaşı alabilir
HER İKİSİNDEN ALINIR MI?
En çok merak edilen mesele, bir kadının hem ölen kocasından hem de ölen babasından iki maaş alıp alamayacağı. Bu durum 2008 yılı öncesinde farklı kurumlar olmak şartıyla geçerli oluyordu. Ancak 2008 ile birlikte çift maaşın önü de kapanmış oldu. Yine de ölüm tarihine göre bazı durumlarda çift maaş ödeniyor.
PRİM ÖDEMELERİ FARKLI
Dul maaşında, 01.10.2008'den sonra Bağ- Kur'lular ve Emekli Sandığı'na tabi olanlar için 1800 gün, SSK'ya bağlı olanlar için ise 900 gün prim ödeme aranıyor.
İşte çift maaş imkanı sunan ve sunmayan durumlar:
■ Kocası ölen bir kadın eğer emekli ise hem kendi emekli maaşını hem de kocasından kalan maaşı alabiliyor. Yani çift maaş alır.
■ Dul kadın çalışabilir. Hem kocasından hem de sigortalı olarak çalıştığı yerden maaş alır ve şartlar oluşursa emekli de olur.
■ Kız çocuk çalışmıyorsa, ölen anne-babasından aylık alıyor.
■ Kız çocuk çalışmaya başlarsa, SSK ya da Bağ-Kur'dan bağlanan aylık kesiliyor.
■ Emekli Sandığı'ndan bağlanan aylık ise kız çocuğu SSK'lı ya da Bağ-Kur'lu olarak çalışıyorsa, kesilmiyor. Memur olursa kesiliyor.
■ Çalışmayan bekar kız çocuğunun da çift maaş alma imkanı var. 1 Ekim 2008'den itibaren, yetim kız çocuğu ölen anne ve babasından iki maaş alabilir. Yüksek olanın tamamı, diğerinin ise yarısını alıyor.
Evlenince maaşı kesiliyor.
■ 1 Ekim 2008'de 5510 Sayılı Yasa yürürlüğe girmeden önce, dul kalan ve çalışmayan kadına kurumlar (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) farklı olmak şartıyla, eşten ve babadan aylık veriliyordu. 1 Ekim 2008'den sonra çift maaş kalktı.
Devletten çift maaş Kadınların en çok merak ettiği konulardan birisi hem eşten hem babadan maaş alınabilir mi? Bunun belli şartları var. Ancak kadınların çift maaş almasının başka yolları da bulunuyor .
200 GÜN YETMEZ
Babamın 1979'da sigorta girişi var. Ama sadece 200 günü var. Emekli olma şansı var mı? Ferit YAMAN
Maalesef 200 günlük sigorta ile emekli olması mümkün değil. 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar için en az 3600 gün prim gerekiyor. Bunun içinde çalışması lazım. Çünkü isteğe bağlı öderseniz bu kez Bağ-Kur şartları oluşur ki 5400 gün gerekir. Size tavsiyem babanızın yaşı da dolmuşsa bu 200 günün parasını SGK'dan almanız. Mutlaka emeklilik istiyorsanız BES
STAJ GEÇERLİ DEĞİL
1987 yılında meslek lisesinde stajyer olarak sigortalandım. 1991 yılında normal SSK'lı olarak aynı sigorta numarası ile çalışmaya başladım. 1971 doğumluyum. 10.200 gün prim günüm var. Ne zaman emekli olurum? SGK 52 yaşında diyor. 50 yaşında olabilmem için ne yapmalıyım.
Davut KALKAN
Öncelikle belirtelim, staj sigortası ilk sigortanız olarak kabul edilmesine rağmen emeklilik hesabında kullanılamıyor çünkü yatırılan primler emeklilikle ilgili değil. 1991 tarihindeki girişe göre eğer 23 Mayıs'tan önce ise 52 sonra ise 53 yaşında emekli olabilirsiniz.
50 yaşında emekli olmak için yapılacak bir şey yok. Sadece askerlik sigortadan önce olursa borçlanıp işe giriş tarihi geri çekilebilir.
İŞ YERİ BELGESİ GEREKİR
15.04.1968 doğumluyum.
İşe giriş tarihim 01.03.1994, prim gün sayım 7.200 gün. Şu anda çalışmıyor ve işsizlik maaşı alıyorum. Bazı sağlık sorunlarım var. Bu sorunlar için şu anda yüzde 40 rapor alsam vergi indiriminden faydalanıp emekli olabilir miyim? İlhan KOŞUKAVAK
Vergi indirimi alabilmek için işyerinden alınan belgelerle vergi dairesine gitmeniz gerekiyor. Yani çalışıyor olmanız lazım ki gelir vergisinden indirim yapılabilsin. Bunun için rahatsızlığın sigortadan önce ortaya çıkması gerekir. Eğer rahatsızlığınız sigortadan sonra ortaya çıktıysa bu kez malulen emeklilik devreye girer. Orada da en az yüzde 60 oranında rapor gerekiyor.