Kıdem tazminatı için işten atılmak gerekiyor. Ancak bazı durumlarda istifa eden de tazminat alabiliyor
Yasalarımız çalışanlar için güvenceler içeriyor.
Bunlardan birisi de kıdem tazminatı. Tazminat alabilmek için son işyerinde en az 1 yıllık çalışma şartı aranıyor.
Ancak işten çıkış şekliniz önemli.
Yasalara göre bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için kendi istek ve kusuru dışında işten çıkartılması gerekiyor.
Yani istifa eden tazminat alamıyor. Fakat bunun bazı istisnaları da bulunuyor. Yani bazı durumlarda kendi ayrılan da tazminat alabiliyor.
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Çalışanların çeşitli sebeplerle işten ayrıldıklarında, çalıştıkları yıllar karşılığında işverence kendilerine ödenen para kıdem tazminatını oluşturuyor.
TAZMİNAT ALMANIN ŞARTLARI VAR MI?
Kıdem tazminatını aynı iş yerinde en az 1 yılı doldurmuş olan çalışanlar alabiliyor. 1 yılı doldurmamış çalışanlar, ayrıldıklarında tazminat alamıyorlar.
İstisnalar dışında kendi istek ve kusuru dışında işten çıkartılanlar tazminat alıyor.
KENDİ İSTEĞİ İLE AYRILANLAR HANGİ ŞARTLARDA TAZMİNAT ALABİLİR?
1475 sayılı yasanın yürürlükteki 14. maddesi tazminat almanın şartlarını belirliyor. Burada istifa halinde de tazminat almanın istisnaları sıralanıyor. İş Kanunu 24. Madde'de sayılan haklı fesih şartlarının oluşması durumunda istifa edenler tazminat alabiliyor. Emekli olanlar kendi istekleriyle ayrılıp tazminat alabiliyor. Zorunlu askerlik görevine gidenler ayrılıp tazminat alabiliyor. Evliliğinin üzerinden 1 yıl geçene kadar ayrılan kadın çalışanlar tazminat alabiliyor. Emeklilik için yaş dışındaki şartları tamamlayanlar tazminat alabiliyor.
9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar SGK'dan 15 yıl 3.600 gün şartlarını tamamladıklarına dair yazı aldıktan sonra kendi istekleriyle ayrılıp tazminat alabiliyorlar.
Sonrasında sigortalı olanlar ise 25 yıl 4.500 gün ya da 7 bin günü tamamlamak zorunda. Vefat halinde de yakınlarına tazminat ödeniyor.
DOĞUM YAPMAK TAZMİNAT HAKKI DOĞURUR MU?
Doğum sebebiyle işten ayrılma durumunda kıdem tazminatı alınamıyor. Sağlık sebepleri ile tazminat alınabilmesi için belli şartlar bulunuyor.
Bunun için işyerinde bir hastalık bulaşma riski olması gerekiyor. Bunun dışındaki sağlık sorunları (malullük ve sakatlık hariç) tazminat hakkı oluşturmuyor.
TAZMİNAT NASIL HESAPLANIYOR?
Kıdem tazminatı hesabı
yapılırken işçinin çalıştığı süreye bakılıyor. Her yıl için son brüt maaşından bir maaş hesaplanıyor.
Bir yılı tamamlamayan süreler de hesaba katılıyor.
Yani 3 yıl çalışan ve brüt maaşı 20 bin lira olan bir çalışan 60 bin lira tazminat alıyor. Bu işçi 3 yıl 3 ay çalıştığında bu 3 aylık kısım da hesaba katılıyor.
TAZMİNATA ESAS ÜCRET NASIL HESAPLANIYOR? GİYDİRİLMİŞ BRÜT ÜCRET NEDİR?
Kıdem tazminatında kullanılacak brüt ücret sadece maaştan oluşmuyor. Çalışana düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen ödemeler (yol parası, yemek parası, düzenli ödenen ikramiyeler gibi) brüt ücrete ekleniyor.
Örneğin brüt ücreti 30 bin lira olan bir çalışana her yıl 5000 lira ikramiye ödeniyorsa brüt ücreti 35 bin lira olarak alınıp çalıştığı yıl ile çarpılıyor. Burada düzenli ödenmeyen mesai, prim gibi ödemeler dikkate alınmıyor.
DÜŞÜK GÖSTERİLEN ÜCRET Mİ GEÇERLİ?
Çalışanların brüt ücretleri hesaplanırken öncelikle SGK'ya bildirilen prime esas kazanca bakılıyor. O yüzden maaşı yüksek olup da asgari ücretten gösterilenler tazminat sorunu yaşıyor. Gerçek maaşı bordroya göstermeyen işverenleri mutlaka ALO 170'e bildirin.
TAZMİNAT MİKTARININ BİR SINIRI VAR MI?
Evet kıdem tazminatı her yıl belirlenen tavan ücret kadar oluyor. Maaş ne kadar olursa olsun brüt ücret bu belirlenen rakamı aşamıyor. 2023 yılı Temmuz ayı ile birlikte bu rakam 23 bin 489 TL olarak uygulanıyor.
Basın İş Kanunu'na tabi çalışan gazetecilerde ise tazminat tavanı uygulanmıyor.
TAZMİNATTAN HANGİ KESİNTİLER YAPILIYOR, TAKSİT OLUYOR MU?
Kıdem tazminatından damga vergisi dışında kesinti olmuyor.
İşveren tazminatı hemen ve tek seferde bankaya yatırarak ödemek zorunda. İşçinin rızası olmadan taksit yapılamıyor.
TAZMİNAT ALMANIN SINIRI VAR MI? HER İŞ YERİNDEN ALINABİLİR Mİ?
Tazminat almanın bir sınırı yok. Şartlar oluştuktan sonra her iş değiştirdiğinizde tazminat alabilirsiniz. Tabii son iş yerinizdeki çalışmanın 1 yılı doldurması gerekiyor.
İŞ YERİ KAPANSA YA DA İFLAS ETSE TAZMİNAT HAKKI KAYBOLUYOR MU?
İş yerinin kapanması, iflas etmesi ya da başkasına devredilmesi, satılması gibi durumlar kıdem tazminatı hakkını ortadan kaldırmıyor.