Geçtiğimiz hafta Cumhuriyet Bayramı dolayısıyla onlarca kurum ve firmanın özel olarak hazırladığı tanıtım/reklam filmlerinde onlarca Atatürk canlandırması izledik. Kimi iyi, kimi vasat olan bu canlandırmalarda aklıma şu geldi:
Şapka, bıyık, burun gibi çok ikonik bazı özellikleriyle karikatürize edilebilecek biri midir Mustafa Kemal?
Olağanüstü özelliklerini bir yana bırakın, bir film yıldızı olabilecek denli yakışıklı olan kurucu liderimiz bir bıyık ve kalpakla herkes tarafından canlandırılabilir mi? Hem Aras Bulut İynemli hem Alican Yücesoy hem İlker Kızmaz hem Ertan Saban hem Sinan Tuzcu hem Rutkay Aziz hem Halit Ergenç hem Haluk Bilginer'den Atatürk olur mu? Sanmıyorum. Tabii sinemada benzerlik haricinde oyunculuk önemlidir. Onun karizmasını en iyi taşıyabilecek oyuncu, benzerliğinden de önemlidir.
Yine Cumhuriyet Bayramı haftasında, bir yapay zeka uygulaması pek çok kullanıcının fotoğrafını Mustafa Kemal'le aynı karede işlemişti. Bir ara bir baktım, sayfamda paşayla tarihi fotoğrafı olmayan bir ben kalmışım!
Keza yapay zekayla oluşturulan Atatürk imajları da tartışılıyor. Pek çok kişi, Ata imajlarının çoğaltılmasından memnun olup buna hevesle katkıda bulunurken, kimileri de bu yapay fotoğrafların 'onun' gerçek görüntüsünü hafızalardan silmek adına bir tür tertip olduğunu iddia ediyor.
Öyle midir bilmem.
ASLA YASAKÇI OLMADI
Atatürk'ü halkla birlikte aynı karede (üstelik kamerayı kendi tutarak selfi çekerken) gösteren bu fotoğraflar etik midir? Yaşasaydı, bu fotoğraflara tepkisi ne olurdu? Bu soruların cevaplarını, onun öz yaşam öyküsünden bulabiliriz. Mustafa Kemal, basın özgürlüğünü sakıncalı bulanlara şu yanıtı verir: "Basın özgürlüğünden doğan sakıncaları gidermenin yolu yine basın özgürlüğünden geçer." Görüldüğü gibi, o asla yasakçı bir zihniyet olmamıştır. Yine onun sağlığında kaleme alınan ilk Atatürk portresi, Armstrong'un 'Bozkurt'udur.
Benim de okuduğum en antikemalist Biyografi olan kitap, yine de son derece ağır eleştiriler altında dahi satır aralarında onu övmekten geri duramamıştır.
Bu kitabın yurda girişini yasaklamaya çalışanlara inat, kitap bizzat kendi emri ile çevirtilip yurda sokulmuştur. Bu örnekte de onun eleştirilere gösterdiği tolerans seviyesi ve özgüven açıkça anlaşılmaktadır.
ÇAĞININ ÖTESİNDE BİR LİDER
Peki yapay zeka kurgusu fotoğraflarda farklı görünmesi ya da ait olmadığı ortamlarda resmedilmesine ne derdi? Mustafa Kemal der ki:
"Benim sözlerim bilimle çelişirse siz bilimi tercih edin." Burada da ilerlemenin ve öz imajının önüne bilimi ve gelişmeyi koyduğunu rahatlıkla görebiliriz.
Önemli olan bu fotoğraflarda resmedilen karelerin onun manevi mirası ile çelişip çelişmediğidir. Bu karelerde şık ve modern görünür.
Kendisiyle çelişir mi? Bilakis. Bu karelerde halkla samimi, hatta özçekim yaparken görünür. Kendisiyle çelişir mi? Asla. Onun halkla iç içe çektirdiği pek çok fotoğraf bulunur. Hatta bir adım ileri giderek onun selfi de çeken bir lider olabileceğini iddia edebilirim. Zira çağının da ötesinde vizyonu olan bir lider, asla çağının gereklerinden kaçmazdı. Onun manevi mirası, statik değil dinamikti.
Sözün özü çağının en fotojenik lideri bu fotoğraflarda sakınca bulmaz, hatta bunlarla hayli eğlendirdi diye düşünüyorum. Fotoğrafı seven Atatürk, manevi mirası ile her zaman alev alev yanan ortadoğuda istikrarlı ve barışı savunan bir vatan bıraktı bize. Bugünün fotoğrafında güzel neyi görüyorsanız onun eseridir.