CEYDA DİNÇBAKIR
Sanayici ile gümrük arasında köprü vazifesi gören gümrük müşavirleri bugün, yokolma tehlikesiyle karşı karşıya. Bugün Türkiye'de 2700, İzmir'de ise 325 gümrük müşaviri var. İzmir Gümrük Müşavirleri Derneği Başkanı Taşkın Dalay ile mesleklerinin inceliklerini ve gelecek öngörülerini konuştuk.
- Gümrük müşavirliği nasıl ortaya çıktı?
Komisyonculuk bizim eski ünvanımızdı. 1909 yılında bir talimatname ile çıkan ve ilk mesleki anlamda ruhsat alan ilk meslek grubuyuz biz. Yasayla icra edilen bir meslek grubu oldu. 2000 yılında 4458 sayılı gümrük kanununda değişiklik yapıldı. Yasa baştan sona değişti. Gümrük müşavirliği olarak ünvanı değişti. Yaptığımız işler değişmedi.
Dış ticaret mevzuatı
- Gümrük müşaviri ne iş yapar?
Dış ticaretle ilgili öncelikle firmalara danışmanlık yapıyoruz. Gümrüğe gelen ve giden eşyalarını gümrüklenmesi, beyannamelerinin hazırlanması, ondan sonra kamu kurumlarından ve gümrükten alınacak izinler varsa onların alınması işlemlerini yapıyoruz. Eşyanın ithali uygunsa mal sahibine teslim ediyoruz. 10 bin sayfalık mevzuattan sorumluyuz. Gümrük kanunu, gümrük yönetmeliği, kambiyo mevzuatı, kaçakçılık mevzuatı, dış ticaret mevzuatı, uluslararası bankacılıktan diğer dış ticaret müsteşarlığının çıkardığı kanun, yönetmelik ve tebliğleri bilmek zorunda olan bir meslek grubuyuz. Bunları güncel takip ediyoruz.
- Nasıl bir önem taşıyor mesleğiniz?
Gümrükler, ülkenin namusu gibidir. Bu yüzden gümrük müşavirlerinin çok büyük önemi vardır. Yaptığımız meslek icabı, yurdışından gelecek ve yurtdışına gidecek malların denetim ve kontrolleri, bizler tarafından beyan edilir, gümrük tarafından da kontrol edilir. Beyan ettiğimiz eşyaları işletme ne götürüyor ya da ne getiriyor malzemeyi tanımak ve bilmek zorundayız. İthali yasak olan eşyalar gümrükten girmesi yasaktır. Ülke güvenliği, insan ve hayvan sağlığı vb. bunların hepsinden izin almak zorundayız. Gıda getiriyorsanız Sağlık Bakanlığından gibi... Oralardan müsadeler alınır. Ülkeye girecek herhangi bir maddenin gerekli kontrollerinde kilit noktada olan insan gümrük müşaviridir.
- Hepsinin kontrolü nasıl yapılıyor?
Eşyalara önceden gidip bakma hakkımız var. Ancak çağımız hız çağı. Firma sahibi malını bekliyor, gidecek yer de hemen malı istiyor. Dolayısıyla fiziki olarak her eşyaya bakacağım dememiz mümkün değil. Limana on binlerce ton eşla geliyor. Güven esasına dayalı çalışırız. Herkes sorumluluğunu bilerek güvendiği insanla/firmayla çalışır.
Asgari süre 7 yıl
- Hukuki sorumluluğu nedir mesleğinizin?
Hukuki sorumluluk daha da ağır. Kaçakçılıktan yargılanıyorsunuz. Para cezası var. Ağır sorumluluklarımız var. Yarı kamu kimliğimiz var.
- Müşavirler gümrükte olmazsa olmaz mıdır?
Dış ticaret erbapları kendi işlerini, şirket müdürleri veya şirket yetkilileri, onlar kanalıyla gümrüklere müracat edip takip edebilirler. Doğrudan temsil diyoruz buna. Ancak biz dolaylı temsil yapıyoruz. 21 yıldır bu mesleği yapıyorum. Mesleğin sonu yok. 10 bin saylfalık bir mevzuattan sorumlusunuz. Siz bugün kendi ameliyatınızı yapabiliyor musunuz?
Eşyayı iyi tanımalı
- Meslektaşlarınız arasında rekabet nasıl yaşanıyor?
Benim elektronik mühendisi kadar olmasa da yine de o eşyalarla ilgili bilgi sahibi olmam gerek. Gıda mühendisi kadar gıdayı bilmem lazım. Her eşyayı tanımamız lazım. Burada deneyim giriyor araya. İyi bir gümrük müşaviri eşyayı çok iyi tanımalıdır. Ben bugün her meslek alanından insanla konuşabilir bilgiye sahibim. İşte bunlar ayırt edici özelliklerdir.
- Peki dezavantajları neler?
Mesleğimiz hata kabul etmez. Kendini sürekli yenilemek zorundadır. Bir tek hata pahalıya mal olur. O yüzden dikkat gerektirir. Yanlış beyan ederseniz çifte cezalandırılıyorsunuz. Hem firma hem de gümrük müşaviri...
- Sektörün sıkıntıları nelerdir?
Kamu kurumlarından izinler almamız gerektiği için, bir saatte yapılacak işler 1 günde yapılıyor. Bürokrasi sıkıntısı yaşıyoruz. Kaşeden ve dosya taşımalardan kurtulmadıkça işler hızlı işlemez. Bürokrasi azaltılmalı.
Geniş sosyal çevre olmalı - Kişisel olarak nasıl olmalıdır?
Sabırlı olmalıdır. Bürokrasiyi, yazışmaları iyi bilir. İnsan ilişkileri kuvvetlidir. Psikolojiden anlamak zorundasınız. Bilgi birikiminiz de fazla olmadır. Sosyal çevreleri de geniş olmalıdır. Adli sicil kaydınız olmamalıdır. Toplantıda öyle söylüyorum meslektaşlarıma: Hepiniz Başbakan olabilirsiniz ancak Başbakan, gümrük müşaviri olamaz.
- Gelecek öngörüleriniz nelerdir? Mesleğiniz nereye gidiyor?
Mesleğimiz çok zevkli. Her gün bir şeyler yapmanın keyfine varıyorsunuz. Türkiye'ye ilk kez gelen ürünü ilk siz görüyorsunuz. Çok zevkli. AB'ye tam üye olduğumuz koşullarda bitme noktasına geleceği tartışılıyor. AB ülkeleriyle yapılan ticarette bizlere ihtiyaç olmayabilir. Böyle bir tehdit var. Bazı firmalar kendi işlerini kendileri yapma yoluna gidebilirler.
Nasıl müşavir olunur?
Bu mesleği yapabilmek için çok ağır koşullardan geçiyoruz. Bu kaliteyi de yükseltiyor. Öncelikle üniversite mezunu olmanız gerekiyor. İşletme, iktisat fakültesi gibi belli okullardan lisans düzeyinde mezun olmak gerek. Sonra gümrük müşavirinin yanında 3 yıl staj yapıyorsunuz. Bundan sonra gümrük müşavirliği yardımcılığı sınavına giriyorsunuz. İlk açılan sınavda başarılı olursanız gümrük müşavir yardımcısı oluyorsunuz. Ondan sonra tekrar 3 yıl çalıştıktan sonra gümrük müşaviri sınavına giriyorsunuz. Ondan da başarılı olursanız gümrük müşaviri oluyorsunuz. Asgari süre 7 yıldır. Açılan sınavlarda oldukça zordur. Hayatınız boyunca bu sınavlara 3 kez girme şansınız var. Başarılı olamazsanız, bu mesleği yapamıyorsunuz.