Çok kadınla evlilik Suriye'de artık pek kalmamış. Ama evlenme cüzdanında 4 eş için bölüm var. Mirasta erkeğin payı kadından fazla. Tek eşli evlilik konusunda Beşşar Esad'ın eşi öncülük ediyor, bu konuda kadınları bilglendiriyor. Ancak, kırsal alanda çok eşlilik hala sürüyor.
SURİYE İZLENİMLERİ / ALİ FİLİZKAN
Şam'ın en büyük, en eski ve görkemli camisi olarak bilinen ve kilise olarak kullanılırken kentin Müslümanlar tarafından fethedilmesinden ardından 705 yılında Emevi Halifesi Velid bin Abdülmelik tarafından bir kısmı camiye dönüştürülen Emeviye Camisi'nin bitişiğinde tarihin en büyük komutanlarından Selahaddin-i Eyyubi'nin de türbesi yer alıyor. Kafileyle birlikte ziyaret edeceğiz bu büyük insanın mezarını...
Önce bahçesinde, 1. Dünya Savaşı sırasında, 1914 yılında Filistin'de uçakları düşen ve ilk hava şehitlerimiz olan Türk pilotlar Yüzbaşı Fethi Bey, üsteğmen Sadık Bey ve Nuri Bey'in mezarları sizi karşılıyor. Emeviye Camii yanındaki Selahattin Eyübi türbesinin bahçesinde bu mezarlar... Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün Şam ziyaretinden sonra onarılmış, temiz bir şekilde ortaya çıkarılmış. Üç hava şehidimizin de fotoğrafları ve biyografileri buraya asılmış.
Selahattin Eyyübi'nin türbesinin içine giriyoruz. İki lahit dikkatimizi çekiyor. Ünlü komutanın şaşalı mezarı olmadığını gören 1. Dünya Savaşı'nın güçlü ismi, Alman komutanı 2. Wilheim'ın özel olarak yaptırdığı mermer lahit, boş olarak burada yerini almış. Asıl mezar Emeviler in yaptırdığı sandukada...
BİR OSMANLI İSTASYONU
Suriye topraklarında yüzyıllardır hükmeden Osmanlı'nın Hicaz'a yaptırdığı demiryolu, Halep ve Şam'dan geçiyor. Şam gezisinde Hamidiye Çarşısı'na yürüyerek gidiyorsanız, uğramanız gereken yerlerin biri de yol üzerinde bulunan Şam Garı'dır. Bu garın dış kısmında sembolik de olsa eski lokomotiflerden biri duruyor. Şam istasyonu, Osmanlı'nın Hicaz Demiryolu'nun en önemli ayaklarından biri. Binanın girişi zaten ihtişamını ortaya koyuyor. Ancak içine girince şaşkınlığınız bir kat daha artıyor. Binanın içi çok güzel; mozaiklerle süslü ve görkemli görüntüsü var. Ancak arka kapısından çıkınca burada bir zamanlar bulunan demiryolu ve Abdülhamit'in seyahatlerinde kullandığı tren yerine, şimdi burası bomboş bir alan olmuş. Hicaz Demiryolu Projesi, ilk olarak Osmanlı Padişahı 2. Abdülhamid tarafından ortaya atılarak, 1 Eylül 1900'da yapımına başlanmış. Bu proje, bir bakıma Bağdat Demiryolu Hattı'nın da devamıydı. İki demiryolu birleşince İstanbul, Şam üzerinden Mekke ve Medine'ye bağlanacaktı. Bu sayede İstanbul'dan Mekke'ye demiryoluyla ulaşım 120 saatte gerçekleşecekti. Proje, Hicaz ve Yemen'de Osmanlı'yı güçlendirecek, Mısır'da Osmanlı nüfusunu artıracak, askerleri bölgeye emniyet içinde sevk etmek mümkün olacaktı. Demiryolu hattında çalışan 7 bin 500 civarındaki Osmanlı askeri, bir yıl erken terhis ediliyordu. Asker kısa sürede, demiryolu güzergahında ray döşemenin yanı sıra köprüler, istasyonlar, hastaneler ve telgraf merkezleri inşa etti. Başkent Şam'da Türk turistlerin mutlaka görmek istedikleri turistik yapılardan birisidir Hicaz Demiryolu İstasyonu. Rehberimiz 1916 yıllarda Padişah Vahdettin tarafından hizmete açılan gar binasının artık müze haline getirildiğini ve kullanılmadığını anlatıyor. Şam kentinin dışında yeni istasyon yapılması nedeniyle tren yolunun kent dışına çıkarıldığını öğreniyoruz.
ESKİ KENTİ GÖRÜN
Şam'ın en ilginç yerlerinden birisi ise, Emevi Camisi'nin hemen arkasından başlayan bölgede yer alan Bab şarki ve Bab tuma bölgeleridir. Buraları şehrin Hristiyan ve Ermeniler'in yoğun olarak yaşadığı yerlerdir. Şam'da vaktiniz varsa bu bölgelerde yürüyerek evlerin arasında mutlaka dolaşın. Cumbalı, birbirine yaslanarak bir aracın bile geçemeyeceği kadar dar sokakları bulunan ve sanki 150 yıl öncesinin yaşam biçimini bugünlerde yeniden yaşanan bölge, gerçekte görülmeye değer. Evlerin birçoğu harap durumda bulunmasına rağmen, insanı çeken, büyüleyen bir hali var. Evlerin arasında dolaşırken kendinizi günümüzün modern gökdelenlerinin verdiği sıkıcı atmosfer yerine, keyifli bir yolculuk içinde buluyorsunuz.
Evlerin arasında dolaşırken, alt katlarında yer alan günlük ihtiyaçların karşılandığı dükkanlar görüyorsunuz. Bazı binaların altında yer alan eski eşya satan yerlere de mutlaka uğrayın.
Babtuma bölgesinde ise daha çok Ermeniler yaşıyor. Buradaki evler biraz daha modern, taş ya da kagir binalar. Ama aralarında gerçekten, geniş avlulu, çok güzel sedef işlemelerle süslü binalar bulma imkanınız var.
Bu evleri görmenin en güzel yolu da yaya olarak dolaşırken açık kapı gördüğünüzde başınızı uzatıp içeriye bakmak. Çünkü ufacık kapıların arkasında hayal bile edemeyeceğiniz güzellikte, içinde insanların yaşadığı evleri görebilme imkanınız var. Evlerin arasında ise, cafeler, restoranlar, sedef işçiliği yapan dükkanlar yer alıyor.
TAŞTAN OYMA VİLLALAR
Suriye'de taş ev işçiliği her kentte dikkati çekiyor özellikle taştan oymalı vilların Halep, Şam, Hama ve Homus'ta görmek mümkün. Bir villanın 3-4 milyon dolar civarında olduğunu öğreniyoruz. Bu villaların aksine Devlet dar gelirlere de aylık 50 dolar karşılığında uzun vadeli Toki varı konuklar yaptığını da öğreniyoruz.
ŞAM MİLLİ MÜZESİ
Şam Milli Müzesi, Süleymaniye Külliyesi'nin karşısında zengin, tarihi kalıntı, ikon, fresk, Arapça ve Aramice el yazma eserler ile renkli mozaiklerin sergilendiği bir müze... Müzede ilk dönem tarih, Emevi Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı eserlerinin nadide örneklerini görmek mümkündür. Şam Valisi Essad El Azim Paşa'nın, müze haline getirilen 17 odalı saray yavrusu taş konağı ile Suriye Milli müzesi yine bu şehirdeki önemli eserlerdendir. Sadece Şam''da 120 civarında Türk eseri bulunmaktadır.
CUMHURBAŞKANI SARAYI
Şam'a hakim iki tepede Cumhurbaşkanlığı sarayları yer alıyor. Biri yabancı konukların ağırlandığı, diğeri de Beşşar Esad'ın ikamet ettiği etrafı yeşilliklerle çevrili ve sıkı korunan iki saray da Şam'a hakim iki tepede yer alıyor.
Beşşar-Esma Esad çifti, askerliği iki yıla indirmiş. Her aileye yılda bin litre mazot yardımı yapılıyor. Asgari ücreti yüzde yüz artırılmış, her altkı ayda ücretlere yüzde 25 zam yapılıyor. Esma Esad özellikle Suriyeli kadınlara yönelik eğitimler başlatmış, bu ikili Suriye'nin en ücra köşesinde meydana gelen aile facialarına anında müdahale ederek halkın yanında olduklarını her fırsatta kanıtlıyormuş. Özel sektöre yönelik serbest ticaret kanunlarını çıkartmışlar. İsrail hariç diğer komşuları ile dostluk köprüsü kurarak özellikle yabancı sermayenin Suriye'ye girmesi yönünde önemli adımlar atmışlar. Eskiden sadece Rusya'nın pazarı olan ülkede, Çinliler, Japonlar, Koreliler ve Güney Amerika ülkeleri ve Türk işadamları pazara sahip olmak içinde önemli mesafe kaydetmişler. Son 3 yılda otomobillerin yüzde ellisi yenilenmiş; duble otoyol çalışmaları da başlatılmış. Kısacası Suriye, kabuğunu kırma adına önemli adımlar atıyor ve Arap Birliği'nin Avrupa yakasına en yakın ülke olmanın avantajını kullanmak istiyor.
ARTIK TEK EVLİ
Çok kadınla evlilik Suriye'de artık pek kalmamış. Ama evlenme cüzdanında 4 eş için bölüm var. Mirasta erkeğin payı kadından fazla. Suudiler Şam'lı kızlarla çok evlilik yapıyorlarmış. Evlilikte mehil parası yüksek tutuluyormuş ve o nedenle Suudi erkeklerle evlenip ayrılan çokça zengin olan kadın var Şam'da... Yani evlilikten önce kadın, evleneceği erkekle, ileride ayrılması durumunda alacağı para miktarında pazarlık ediyor ve bu antlaşma şahitler huzurunda yasal nitelik kazanıyor. Eğer erkek eşinden boşanmak isterse o zaman bu parayı tamamı tamamına ödemek zorunda.
Suriye'de kadınlar daha çok erkeğine nasıl davranması konusunda ailede eğitilerek yetiştiriliyor. Suriye'de 'Şam'dan kız al, hayatını yaşa' deyimi atasözü olmuş. Erkek akşam eve gelince mutlaka kadın kapıda süslenerek karşılıyormuş. Eğer erkeğin canı sıkkın, morali bozuksa, kadın, kocasının moralini düzeltmek için her şeyi yapıyor, en sonunda teybe bir müzik koyup dans ederek moral düzeltme seansını tamamlıyormuş Suriye'de nikahı kadı kıyıyor, şeriat mahkemesinde. Boşanma yine şeriat mahkemesinde oluyor.
Bir erkeğin ikinci eşi alması hanımının rızası ile oluyor. Ancak çok kadınla evlilik artık pek kalmamış. Evlenme cüzdanında 4 eş için bölüm var.
POZ VERDİ
Şam'dan ikişer eş almış 4 kadınla evli Kuveytli Raşid El haciri ile bir eş alan üç eşli kardeşi Muhammet El Haciri ikilisini Maalula da karşılıyoruz. Tarzanca Türkçeleri ile şakalaşıyoruz. Raşit El Haciri sanki tiyatro sanatçı imiş gibi objektifimize poz veriyor. "Ailede tek eş huzursuzluk, iki eş yüzde elli huzursuzluk, 3 eş mutluluk ama 4 eşi alırsanız eşler arasındaki rekabet nedeniyle herkese mutluluk veriyormuş." Kuveytli kardeşler Şam kentinden evlilik yaptıkları içinde pek mutlu olduklarını belirtirken bizlerle birlikte poz vermekten çekinmiyor hanımların zafer işaretini ise anlayamıyoruz. Suriye'de artık çok evlilik konusunda kadınlar Beşşar Esad'ın eşi Esma Esad tarafından bilgilendirildiği ve ülkede kent merkezlerinde dört evliliğin artık tarih olmaya başladığını sadece kırsal alanda bu geleneğin sürdüğünü söylediler.
