Taşeron, liberalizme geçişle başladı

TAŞERON DOSYASI (1) - KADİR KEMALOĞLU

Taşeron veya tali işveren, alt ısmarlanan, alt işveren, alt işletici gibi isimlerle birlikte anılan, birçok durumda bir işi veya işin bir kısmını ya da işverenin sözleşmesindeki tüm yükümlülükleri yerine getirmek amacıyla anlaşma imzalayarak üstlenen diğer yüklenicidir.
Fransızca'dan dilimize geçen bu kelime 24 Ocak kararlarıyla (24 Ocak 1980) birlikte Türkiye'nin liberal politikaya geçiş sürecinde etkin bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır. Aslında yıllardır gerek ülkemizde gerekse dünya üzerinde inşaat sektöründe etkin bir biçimde kullanılan taşeron sistemi, 2003 yılında yürürlüğe giren 4857 Sayılı İş Kanunu'ndaki düzenleme ile uygulamada yaygınlaşmıştır. Günümüzde kamu sektörünün hemen her alanını etkileyen taşeronlaşma, özellikle sağlık, eğitim ve belediyelerde etkisini gün geçtikçe artırmaktadır. 2002 yılında kayıtlı taşeron işçi sayısı 387 bin olarak ifade edilirken, 2011 yılında bu rakam 1 milyon 611 bine ulaştı.

KİMLERE DENİYOR

Türkiye'de özellikle tartışma konusu olan kamu kurumlarındaki taşeron işçiler konusu hükümetin attığı adımla çözülmeye çalışılıyor. Kamu kurumlarındaki 800 bin taşeron işçisinin kodroya alınma formülü netleşirken son rötuşlar yapılıyor. Kimi zaman hastanede, belediyede, okulda ya da herhangi bir kamu kurumunda rastladığımız taşeron işçisi nedir?
Kimlere taşeron işçisi denir? Bu dizide bunu işledik.
Kamu kurumları yapmakla yükümlü oldukları hizmetlerini yerine getirmek için insan gücünden faydalanırlar.
İşçilerin bu çalışmaları, yapılan işin niteliği bakımından ikiye ayrılabilir:
Asıl iş ve yardımcı iş. Örneğin işi kara yolları yapmak olan bir kurumun asıl işinin yol yapımı olduğu tartışmasızdır.
Ancak bu yol yapım faaliyetinin yürütülebilmesi için aynı zamanda bir takım destek hizmetlerine ihtiyaç vardır ki, bunlara yardımcı işler diyoruz.
Yemek hizmetleri, makam şoförlüğü, güvenlik faaliyetleri ve genel temizlik faaliyetleri bunlara örnektir. Kurumlar asıl işlerini yürütürken, bu yardımcı işler de asıl işin yapılması/üretilmesi için önemli rol oynarlar.

HİZMET ALIM İHALESİ

İşte kamu kurumları bu işlerini yürütmek için ihtiyaç duydukları kadrolu işçilere her zaman sahip olamamaktadır.
Bunun başlıca nedeni ise kadro kısıtlarıdır. Kamu kurumlarının kadroları ya merkezi organlarca ya da yerel yönetimlerin kendi organlarınca belirlenmektedir ve her daim bir takım kısıtlamalara tabi olmuştur.
Bu nedenle kurumlar, her istediklerinde yeni kadrolu işçi istihdam edememektedir.
Bunun üstesinden gelmek isteyen kamu kurumları tam bu noktada hizmet alım ihalelerine başvurmaktadır.
Ya da asıl işini yürütürken teknik ve uzmanlık gerektiren bir hususla karşılaşan kamu kurumları, buna benzer sorunları aşmak için de taşeron işçi çalıştırabilmektedir.

'ALT İŞVEREN' DEMEK DAHA DOĞRU

Kurumlar belirledikleri işleri görmek üzere ihtiyaç duydukları personel için ihaleye çıkmakta ve bu ihaleler sonucunda kazanan firmalar, kurumlarca talep edilen sayıda işçiyi kendi bünyelerinde istihdam etmekte ama kamu kurumu işyerinde ve kamu hizmetlerini görmek üzere çalıştırmaktadırlar.
Öncelikle şunu söylememiz gerekir; insanların taşeron diye adlandırdığı ilişkinin hukuken doğru ismi alt işverenlik olup işçiler de taşeron işçisi değil alt işveren işçisidir. Ama bu yanlış söylem o kadar yaygınlaşmıştır ki, artık alt işveren yerine taşeron kelimesi kullanımı kalıplaştı.
Kamu kurumlarının yetkili makamlarından bile duyulur hale geldi.

YARIN: TÜRKİYE'DE TAŞERONLUK SİSTEMİ