Küresel krizden çıkışta en önemli rolü gevşek para politikaları üstlendi. Amaç, tüketmeyen ve temkinli duran ekonomi aktörlerinin tüketimlerini sağlamaktı. Krizin zirve yaptığı dönemde davranışsal açıdan tüketmeyen bireyleri ikiye ayırmıştık. Birinci grupta parası olup da tüketmeyenler, ikinci grupta ise tüketmek için geliri olmayanlar vardı. Hükümetler ve merkez bankaları birinci grupta yer alan tüketiciler için "Psikolojik etkilemeye yönelik silahlar" kullandı.
İkinci gruptaki bireyler için ise, tüketimde kullanacakları gelir kısa vadede yaratılamayacağından kredi mekanizması kullanılmak istendi.
Psikolojik telkinler kısmen etkili olurken kredi silahı istenilen etkiyi göstermedi. Çünkü, bankalar riskleri bahane ederek kredi plasmanında deyim yerinde ise nazlı davrandılar. Zaten rakamlar da bu tespitimizi teyit ediyor. Mevduat, repo ve hazine kağıtları Merkez Bankası'nın politika faiz oranlarını hızlı ve paralel bir şekilde izlerken, tüketici ve ticari kredi faiz oranları geriden ve mehter marşıyla geldiler. Sonuçta, mevduat faiz oranları ile kredi faiz oranları arasındaki makas oldukça açıldı.
STANDARTTA SIKILAŞMA
Merkez Bankası her üç ayda bir "Banka Kredileri Eğilimi Anketi" yapıyor. Sektör toplam kredilerinin 80'sini sağlayan 16 bankaya 21 soru yönelterek, kredi arzını etkileyen koşulların ve kredi taleplerinin izlenmesi hedefleniyor. Bugün itibarıyla ankete katılan 16 bankanın 10 tanesi özel, 1 tanesi kamu, 5 tanesi de yabancı sermayeli.
Bankalara sorular bireysel ve işletme kredileri bazında olmak üzere iki aşamalı soruluyor. Her iki kredi türü için de; kredi standartlarının, kredi koşullarının ve kredi taleplerinin bir önceki döneme göre nasıl değiştiği saptanmaya çalışılıyor.
Bu yılın üçüncü çeyreği için yapılan anketin bulgularına değinelim...
İşletmelerle ilgili kredilerde ilginç sonuçlar kısaca şöyle;
* Bankalar işletmelere verdikleri kredilere uyguladıkları standartları bir ikinci çeyreğe göre sıkılaştırmışlar. Beklentiler önceki döneme göre yüzde 4'lük "kredi standartlarının gevşetilmesi" yönünde iken, sonuç tam tersi yüzde 31 sıkılaştırma şeklinde gerçekleşmiş. Bankalar kredi standartlarını büyük ölçekli işletmelere nazaran KOBİ'ler için daha fazla sıkılaştırmışlar. Yani, KOBİ'lere yapılacak kredi plasmanında "seçici olmayı" tercih ediyor bankalar.
* İşletmelerin ölçeklerine göre sıkılaştırma söz konusu olduğu gibi kredinin vadesine göre de sıkılaştırma söz konusu olmuş. Bankalar kısa vade kredi standartlarını gevşetirken, uzun vadeli kredilerin standartlarını çok az yukarı çekmişler.
BANKALARIN BEKLENTİSİ
* Kredilerde uyguladıkları standartlarla ilgili diğer bir bulgu da önümüzdeki dönemde bankalar, KOBİ'ler dışında diğer tüm kredilerde "sıkılaştırmanın" söz konusu olacağını öngörüyorlar.
* Bu sonuçların ortaya çıkmasının nedenleri, yani bankalar bu standartları hangi gerekçelere dayanarak sıkılaştırıyorlar sorusunun yanıtları ise; Diğer bankaların rekabeti, endüstri ve firmaların mali açıdan görünümleri ve son olarak genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentileridir. Bankalar, fon maliyetleri ve bilanço kısıtlamalarını kredi uygulama standartlarındaki sıkılaştırmayı etkileyen faktörler içine dahil etmiyor.
Yukarıda saydığımız bu faktörlerin etki güçlerine göre sıralamasını yaparsak; en etkin faktör olarak endüstri ve firmaların görünümü birinci sırada, genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentiler ikinci sırada ve son sırada diğer bankaların rekabeti faktörü geliyor.
Yarın devam edeceğiz.