Dünyanın bir yerinden bir haber geliyor, hemen küresel düzeyde borsalar allak bullak oluyor. Son olarak, Dubai'nin borçlarını geri ödemede zorluk yaşadığını, bir süreliğine borçlarını ertelemek istediğini açıklaması ortalığı karıştırdı. Gerçekten böyle haberler borsaların bu denli kan kaybetmesini gerektirir mi? Yoksa borsalar bahane mi arıyorlar?
Küreselleşmenin yeri geldiğinde nasıl sefası sürülüyorsa, yeri geldiğinde de cefasına katlanmak gerekiyor. En yalın haliyle, sefa likiditenin bu tarafa doğru akması, cefa ise likiditenin piyasalardan çıkması anlamına geliyor. Dünyanın bir köşesindeki piyasada gelişen olumsuz bir olayın neden diğer ülke piyasasını da olumsuz etkilediği hep kafamızı kurcalar. Ne alakası var orada olan olaylarla bizim piyasaların deriz.
BORÇ YAPILANDIRMASI
Nedir şu Dubai olayı?
Dubai şirketi Dubai World yaklaşık 59 milyar dolar borcunu ödeyemeyeceğini açıklaması ile başlamıştı sorunlar. Aynı zamanda, Dubai World şirketinin iştiraki konumundaki Nakheel de vadesi bu ay ortasında dolan 3.5 milyar dolarlık tahvilinin geri ödemesinde sıkıntı çekeceğini duyurdu. Bazı bankaların da potaya girmesiyle başta Avrupa ülkeleri olmak üzere paraları Dubai'de olan ülkelerin gözleri buraya çevrildi. 120 milyar doların üzerinde ABD ve Avrupa'nın mevduat hesapları bulunuyor Dubai bankalarında. Kardeş emirliklerden Abu Dabi ve merkezi Abu Dabi'de bulunan Birleşik Arap Emirlikleri Merkez Bankası bankaların kısmen arkasında olduğunu beyan ettiler. Bir de Dubai World borçlarının 26 milyar dolarlık kısmını yeniden yapılandıracağı sözü verince yangın biraz söndürüldü.
Yangın anında tüm borsalar değer kaybettiler. Dow Jones'dan Nikke'ye kadar hem gelişmiş hem de gelişmekte olan piyasalar düşüşle tepki verdiler. Bu haftaya bakıyoruz. Dubai coğrafyası dışındaki borsalar yeniden yükselmeye başlamışlar bile. Örneğin, Tokyo Borsası yüzde 2.43, Hong Kong Borsası yüzde 1.3 ve Dow Jones yüzde 0.79 çıkış yaşadılar.
ETKİNLİK ÖNEMLİ
Piyasalar etkinlik düzeylerine göre iyi veya kötü haberlere tepki veriyorlar. Zayıf formda etkin olan piyasalar, gelen bilgi karşısında daha fazla, yarı güçte etkin piyasalar ise daha az dalgalanıyorlar. Piyasaların derinliği de önemli bir unsur tabiki. Bizim gibi sığ piyasalarda hisse senetleri bahane ararcasına çıkmanın veya inmenin fırsatını kolluyorlar. Zaten televizyona çıkıp konuşan uzmanlardan anlarsınız. Her çıkışta ve inişte kullandıkları gerekçeler değişmez... Hep aynıdır...
Mart ayından bu yana küresel borsalarda önce ayı piyasası "spekülatif rallisi" ile hızlı bir çıkış başlamıştı. Gelişmekte olan piyasalardaki yüzde 100'ler civarındaki yükselişlere çok tanık oluyorduk. Ancak, ABD ve Avrupa piyasalarının da bu kadar kısa süre içinde aşırı tırmanışına daha önce gözlemlememiştik. Endekslerin belli seviyelere ulaşmalarının bilimsel gerekçelerini ortaya koyabiliyoruz. Aşırı olan kısmını ise merkez bankaları tarafından piyasalara enjekte edilen likidite bolluğunun hisse senetlerine ve tahvillere yönelmesine dayandırıyoruz.
Menkul kıymetler fazlasıyla doyuma ulaştı. Bu yüzden balon bir şekilde patlayacak. Fakat, piyasalarda tutulan likidite bunun ötelenmesine neden oluyor. 2001 yılında Sayın Ahmet Necdet Sezer MGK toplantısında anayasa kitapçığı attığı için kriz çıktığına inanmıştık. Aslında bu tür olaylar neden değil sadece tetikleyici faktörlerdir, ana unsurun bahaneleridir.