2008 Mayıs ayında 123.9 puan ile yaptığı zirveden sonra düşüşe geçen endeks, geçen yılın Şubat ayında 88.5 düzeyine kadar gerileyerek dip yapmıştı. Bu yıla 100 puanın altında giren "Sanayi Üretim Endeksi" yıl içinde iktisadi toparlanmanın verdiği ivme ile gecikmeli de olsa belirgin bir artış göstermişti. Hatta zirveye yeniden ulaşmasına birkaç puan kalmıştı.
Sanayi üretimindeki artışın iktisadi toparlanmaya göre gecikmeli gelmesinin nedenini talebin stoklardan karşılanması ile açıklıyoruz. Stokların eritilmesinden sonra firmaların yeniden üretime başlamaları sanayi üretim endeksini yeniden yukarı çekmişti.
Sanayi üretimin detaylarında şu dikkat çeken gelişmeler vardı...
En çok üretim artışı "Dayanıklı tüketim mallarında" oldu. Dayanıklı tüketim malları üretimini aramalı ve sermaye malları üretimi izliyor. Ancak, yerli aramal üretimi bir taraftan yükselirken, diğer taraftan aramal ithalatının da hızla tırmandığını görüyoruz. Dolayısıyla, üreticiler kurdan dolayı aşağı yönlü baskı altında olan rekabet seviyelerini korumak için ucuz ithal aramalları kullanmaya çalışıyor. Kriz öncesi dönemde olduğu gibi...
BAZ ETKİSİ
TÜİK tarafında açıklanan Nisan ayı verilerine göre "Sanayi Üretim Endeksi" 113.6 seviyesine geldi. Geçen yılın aynı ayına göre yüzde 17 yükselmiş endeks. Bir ay öncesine göre ise gerilemiş. Mevsimsel ve takvim etkilerini de arındırdığımızda bir önceki aya göre yine artış olduğunu izleyebiliyoruz. Artış oranı yüzde 0.8.
Rakamlar sanayi üretim artışının yavaşladığını gösteriyor. Küresel düzeyde de benzer gelişmelere tanık oluyoruz. Son verilere göre, bazı ülkelerde üretim hızı yavaşlıyor, bazı ülkelerde daha kötü, sanayi üretimleri geriliyor ne yazık ki. ABD'de sanayi üretimi son ay 5'e, Euro Bölgesi'nde 6.4'e indi. Bir önceki ay artış hızı yaklaşık 0.5 puan daha yüksekti.
Küresel krizin, diğer bölgesel krizlerden en büyük farkı "Dış taleplerin" iç taleplere katkı yapamaması boyutunda ortaya çıkıyor. Ülkelerin dip noktasından bugüne gösterdikleri büyümenin kaynağı büyük oranda iç talep oldu. Dış talebin aylardır iç talebe eşlik edememesi büyümenin hızını kesiyor doğal olarak. Çünkü, tüketicilerin gelirleri paralel olarak artmadığı için iç talep ötelenen tüketimler sonrasında borçlanma yoluyla yapılıyor. Tabi bu da bir yere kadar... İstihdam yaratılamazsa, mevcut çalışanların ücretleri artan enflasyona rağmen aynı düzeyde kalırsa zorunlu olarak kredilere başvurulacak.
ÇİFT DİP
İşte küresel ekonomileri bekleyen tehlikede burada beliriyor. Büyüme iç talep odaklı gerçekleşiyor. Ülkelerin kendilerini kurtarma çabaları yüzünden dış talebin bir süre daha devreye girmeyecek olması gelecek iktisadi performansı zora sokuyor açıkçası.
Bugünlerde toparlanmanın yavaşladığını gösteren veriler çift dipli bir kriz mi sorusunu da gündeme getiriyor. Soru tam anlamıyla yanıt bulamadığı için belirsizlikler artıyor, güven azalıyor. Bu puslu havada sermaye hareketlerinin panik kararları hisse senetlerinde ve kurlarda aşırı dalgalanmalara neden oluyor, altın fiyatlarını tırmandırıyor. Her hareketi yorumlama ihtiyacı duyan uzmanlar ise paniğin artmasını sağlayan açıklamalar yapıyor. Altın için 2-3 bin dolarlar havada uçuşuyor.
Bazı gerçeklerin altını çizelim... Geçen yılın sonu ve bu yılın başı itibariyle açıklanan verilerde çok güçlü baz etki var. Daha açık bir ifadeyle krizin en çok etkili olduğu aylarla karşılaştırılan ekonomik göstergeler açıklanıyor son aylarda. Doğal olarak sonuçlar olması gereken makul seviyelerinin çok üzerinde gerçekleşiyormuş gibi bir algı oluşuyor. Önümüzdeki aylarda baz etkisi belirgin bir şekilde azalacağından veriler daha gerçekçi olacak. Böylece resim biraz daha netleşecek...