Ekonomik performans belirleyicileri içinde önemli yer tutan cari açık ve işsizlik verileri açıklandı. Hem yabancı yatırımcıların tercihlerinde belirleyici hem de derecelendirme kuruluşlarının not kararlarında olumlu ya da olumsuz öne sürdükleri göstergeler her ikisi de. Merkez Bankası'nın açıkladığı cari işlemlere değinelim.
Eylül ayında cari işlemler hesabı 2.7 milyar dolar civarında negatife düşmüş. Ocak'tan alırsak 9 aylık sürede açık 38.28 milyar dolara ulaşıyor. Yurtiçi hasılaya oranı ise yüzde 8'in biraz altına düşüyor. Cari açık geçen yılın aynı dönemine göre geriledi, üstelik beklentilerin altında kaldı Eylül ayında. Ancak, Mayıs ayından bu yana sürdürdüğü aşağı yönlü hareketini Ağustos ayında yaptığı 1.5 milyar dolar dip ile ara vermiş oldu. Merkez Bankası'nın Kasım ayı beklenti anketine göre cari açığın bu yıl 60 milyar doların biraz üzerinde kapatması öngörülüyor. Eğer tahmin edilen rakam gerçekleşirse 2012 yılında cari açığın gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı da yüzde 8'in altına gelmiş olacak. Cari açıktan enerji arındırıldığında ise enerjisiz açığın 10 milyar dolar civarında seyrettiğini görüyoruz.
İHRACAT ETKİSİ
Cari açığın bu yıl içinde geride bıraktığımız son iki yılın altında gerçekleşecek olmasının en temel nedeni, büyüme hızının 2010 ve 2011 yıllarının aksine yüzde 3'lerde kalması. Yüzde 4.8 küçülmenin geldiği 2009 yılında cari açık yüzde 2.3'e kadar çekilmiş. Üstelik enerjisiz cari açık gayrisafi yurtiçi hasılanın yüzde 0.5'i kadar fazla bile vermiş. 1994 ve 2001 yıllarındaki küçülmelerde de benzer resmi görüyoruz. Yüksek büyümenin yakalandığı yıllarda da tam tersi tablo çıkıyor karşımıza. Geçen sene dünyanın en fazla büyüyen ikinci ülkesi olmanın bedelini yüzde 10 civarında cari açıkla ödemiştik.
Kısacası hem iç talebe hem de dış talebe yönelik yapılan üretimde ithalata bağımlılık oldukça yüksek. Petrol ve doğalgaz gibi doğal kaynaklarda pek fazla yapacak bir şey yok ne yazık ki. Ancak, enerji üretiminde rüzgar ve güneş gibi kaynakları kullanarak dışa bağımlılığı azaltma şansı var. Bu konuda tasarlanan yapısal reformlar ağır aksak da olsa yol alıyor. Uzunca bir süreye ihtiyaç var enerjili ve enerjisiz cari açıkların birbirlerine yaklaşabilmeleri için.
Cari işlemler konusunda bu yıl olumlu bir adımları da Merkez Bankası'nın uygulamaları sayesinde gözlemliyoruz. Merkez Bankası bir süredir taviz vermeden uyguladığı kredi hacmindeki artış oranını daraltma politikaları ile "iç ve dış talebi" dengelemeye çalışıyor. Daha açık bir ifadeyle, büyüme içinde iç talebin ezici ağırlığını aşağı çekerken, ihracatın payını yükseltmeye gayret ediyor. Tabii, bu süreçte ekonomi yönetiminin de bazı ithal mallara uyguladığı tarif ile katkılarını göz ardı etmeyelim. Dış ticaret açığı, özellikle ihracattaki artış sonucu aşağı çekilirse cari açıkta, hizmetler dengesinde bir sorun olmadığı sürece, otomatikman aşağı gelecektir. Bu arada, mevcut cari açığın finansmanında sıcak paranın yanı sıra doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının da payı artıyor.
İSTİHDAM RAKAMLARI
Gelelim işsizlik verilerine...
Türkiye İstatistik Kurumu'nun açıkladığı Ağustos ayı istihdam rakamlarına göre işsizlik oranı yüzde 8.8 düzeyinde gerçekleşmiş. Söz konusu dönemde tarım kesiminde istihdam edilenlerde azalma olurken, tarım dışı istihdam çok az da olsa artmış. Genç nüfustaki işsizlik kentsel kesimde yüzde 20.7 gibi halen oldukça yüksek seviyelerde seyrediyor. İstihdamın yapısı da parlak görünmüyor. İstihdam edilenlerin yüzde 60'ı lise altı eğitime sahip, bir yerde vasıfsız. Kamu kesimi de istihdama önemli katkı yapıyor. Bu yılın üçüncü döneminde kamuda çalışanların sayısı 3 milyon 215 bin kişiye ulaşmış. Bir taraftan devlet küçülsün amacıyla özelleştirmeye hız veriliyor, diğer taraftan kamu çalışanı artırılıyor. Lahana turşusuyla perhiz yani. Bir not daha ekleyelim; çalışanların yüzde 40'ı halen sosyal güvenlikten mahrum.
Düzelmeye rağmen, her iki veride de kat etmemiz gereken uzun bir yol var önümüzde...