Küresel ekonomi ve piyasalar bir süredir Euro Bölgesi'nden ve ABD ekonomisinden çekmiyorlarmış gibi bir de Arjantin eklendi sorunlar listesine. Arjantin zaten sabıka dosyası kabarık bir ülke. Daha önce "Kusura bakmayın ben borçlarımı ödeyemiyorum" demiş, tahvilleri temerrüde düşmüştü. ABD'den ve derecelendirme kuruluşu Fitch'den Arjantin'i üzecek haberler geldi. Arjantin'in notunun 5 kademe birden düşürülerek CC seviyesine gelmesi küresel piyasaları etkiler mi? Ya da şöyle soralım, domino etkisi yüksek olur mu?
Arjantin'de neler olduğuna bakalım ve sonrasında soruların yanıtlarını vererek diğer ülkelere olası negatif yansımalarını değerlendirelim...
Arjantin krizler macerasına ulusal parasını dolara endeksleyerek başladı. Para kurulu olarak tanımladığımız sabitleme sonrası kur esnekliğini kaybedince dış ticaret açığı da, bir taraftan yükselen bütçe açıklarına eşlik etti. Diğer taraftan, dış ticaret açığının neden olduğu cari açığın finansmanı için sıcak paraya yüklendi, kamu açıklarının finansmanı için de faizleri yükselterek iç borçlanmaya gitti. Yükselen faizler finansman maliyetini de yukarı çekince uzun süre kurtulamadığı "hiperenflasyonu" da ekonomik sorunlarına ekledi. Sonunda, beklendiği gibi duvara çarpan Arjantin defalarca IMF'nin kapısını çaldı.
KRİTİK BİR DENEYİM
Bu süreçte Arjantin çok pahalı bedel ödedi kriz aşamalarında ve çıkış süreçlerinde. Hatırlayacağınız gibi dükkan talanlarına kadar gitti olay. Gerçekten çok ilginç... Arjantin'in ağır reçetesi diğer ülkeler için gerçekten dikkate alınan kritik bir deneyim oldu. Diğer bir deyişle, diğer gelişmekte olan ülkeler Arjantin sayesinde önemli deneyimler elde etmiş oldular. Hangi deneyimler derseniz... Öncelikle, Arjantin hangi kur rejimi ile hangi maliye politikasının uygulanamayacağını kanıtlamış oldu. Arjantin Merkez Bankası'nın yapısal reformlarında uygulamaya konduğu kriz sonrası dönemde etkin para politikası öngörememesi büyüme sorununu da beraberinde getirdi. Gelişmekte olan ülkeler, aynı zamanda, sıcak paraya sınırsız hoş geldin denmemesi, sadece yapısal reformların çözüm olmadığı ve mali disiplinin olmazsa olmaz koşul olduğu deneyimlerini de Arjantin sayesinde edinmiş oldular.
Günümüze gelirsek...
Son 2 yılda reel olarak yüzde 8 civarında büyüme hızı yakalamıştı. Üstelik Türkiye gibi dış kaynaklarla değil, uyguladığı gelir politikaları sayesinde kredi borç hacmini de fazla yükseltmeden iç talep ve ihracat ile büyüme hızı yakaladı. Bu yıllarda yüksek büyüme hızı ile işsizlik oranını da yüzde 9'lardan yüzde 7.1'e kadar çekti Arjantin. Yine aynı dönemde yıllık bazda ihracatını 60 milyar dolardan 90 milyar dolar sınırına dayandırdı. Neredeyse yüzde 50 gibi yüksek bir artış sağladı toplam ihracatında.
BU YIL NE OLDU?
Ne olduysa 2 yıllık sihir bu yıl bozulmuş gibi görünüyor. Son çeyrekte Arjantin yüzde 3.4 küçüldü. Daha önceleri çok başvurmadığı dış borca da yüklendi Arjantin. Dış borç sıralamasında 166 milyar dolarla Türkiye'nin bir üst sırasında bulunuyor. Bütçe açıkları da büyüme hızının aşırı derecede düşmesiyle vergi gelirleri de paralel olarak geriledi. Bu yüzden 2012'nin ilk 3 çeyreğinde bütçe açığı milli gelirinin yüzde 3.1 seviyesine tırmandı. Ekim ayı işsizlik rakamı da yüzde 7.6 düzeyinde. Neyse ki Arjantin'in cari açığı yok, hatta yüzde 0.3 cari fazlası var.
Kritik sorumuzu yanıtlamaya çalışalım; Arjantin'in sorunları yakın coğrafyasını ya da gelişmekte olan ülkeleri etkiler mi Yunanistan, İspanya gibi? Şimdilik hayır diyebiliriz yanıt olarak. Zira, Brezilya, Şili ve Kolombiya gibi Latin Amerika ülkelerinde bir sorun görünmüyor. Sadece, Venezüella'nın bütçe açıkları yüzde 14.7'de. Zaten petrol üreticisi ülke olduğundan cari fazlası var, yüzde 2.2 büyüme hızı da yakalamış durumda. Gelişmekte olan ülke piyasalarına da etkisi minimum düzeyde kalır. Para sihirbazları kar marjı yaratmak için malzeme olarak kullanırlar Arjantin'i.
Sözün özü, Fitch'e diğer derecelendirme kuruluşlarının da not indirimleri eklenirse, domino etkisinin dozajı biraz artar. Daha öteye geçmez. Tabi, listeye yeni ülkeler katılmazsa...