90'lara kadar daha istikrarlı bir görünüm sergileyen altın yaklaşık son 30 yıldır alışageldiğimizin dışında bir patika izliyor. Dünya Altın Konseyi bunu olağanüstü bir değişim olarak tanımlıyor.
Nasıl bir değişim derseniz, altına olan talep ve arzının yapısında ve dinamiklerinde belirgin bir farklılık söz konusu. Ancak bu kadar değişime rağmen altın talep eğilimleri pek değişmiyor ve sabit kalıyor.
Tahmin edebileceğiniz gibi 90'ların bir milat olması tesadüf değil. Zaten bu sadece altın için değil diğer emtia ve finansal varlıklar içinde bir milat olmuştu. Çünkü 1980'lerin ortalarında yavaş yavaş empoze edilmeye başlayan 'küreselleşme' sermayeyi mobil hale getirerek piyasalarda dengelerin yeniden oluşmasını sağlamıştı. Şunda kuşku yok; piyasalar gelişti ve bu piyasalarda işlem gören araçların çeşitleri arttı. Ancak fiyat oynaklıkları öngörülerin azalmasına bağlı olarak yükseldi. Altın için de bu genel resim geçerli. Son otuz yılda altın piyasası maddi olarak gelişti ve hem talep hem de arz açısından daha çeşitli hale geldi.
MÜCEVHER ALTIN İLK SIRADA
1990'ların başına kadar altın ağırlıklı olarak tüketiciler tarafından yönlendirilirken sonrasında fabrikasyon üretime konu olan mücevher altın ve teknoloji için gerekli altın talebi altın fiyatlarının seyrini belirlemeye başladı. Toplam altın talebinde mücevher altın talebinin payı neredeyse yüzde 50'lere ulaşıyor. Mücevher altın talebini yatırım amaçlı altın talebi izliyor. Diğer talep bileşenleri ise sanayide kullanılan altınlar ve merkez bankalarının rezervlerini çeşitlendirmek için altın talepleri. Dikkat ederseniz mücevher ve sanayide kullanılan altınlar tüketim diğerleri ise yatırım kısmını oluşturuyor.
Yatırım için bir parantez açalım. Altın yatırımının kendisi de bu süreçte daha çeşitli hale geldi. 2003 yılında altına dayalı borsa yatırım fonlarının ortaya çıkışı, önemli bir altın talebi kaynağı oldu ve yaklaşık 20 yıl boyunca, 203 milyar ABD Doları değerinde 3.473 ton altın biriktirdiler. Başlangıçta büyük ölçüde bölgesel bir fenomen olan şey, şimdi dünya genelinde mevcut olan 100'den fazla fiziksel destekli altına dayalı borsa yatırım fonu noktasına geldi. Fonların yanı sıra bar ve madeni para yatırımı da dünya çapında popüler olmaya devam ediyor. Ancak en önemlisi, 2022'de yıllık küresel külçe ve madeni para talebinin yaklaşık yüzde 20'sini oluşturan Avrupa, şu anda dünyanın en büyük bölgesel altın yatırım pazarlarından biridir.
GENİŞ ALANA YAYILIYOR
Talebin coğrafi dağılımı da son otuz yılda değişti. Asya talebi dünya toplamının yüzde 45'ini oluşturuyordu. Bugün bölge, özellikle Hindistan ve Çin'deki dönüşümsel ekonomik büyümenin öncülüğünde yaklaşık yüzde 60'ı oluşturuyor. Bu, uzun vadede altın talebinin en önemli itici güçlerinden biri olarak servet artışının da olduğunu açıkça kanıtlıyor.
Bu arada altının tedarik zincirinin yapısı da gelişti. Yıllık altın madeni üretimi, 1992'de 2.270 tondan 2022'nin sonunda 3.612 tona yükseldi. Aynı zamanda maden üretiminin coğrafi dağılımı da genişledi. 2000'lere kadar İsviçre ve Londra rafinerilerinin hegemonyası varken artık dünya coğrafyasının geniş alanına yayılmış bir altın üretimi ve dağıtım ağı piyasaya hizmet ediyor. Son yıllarda altın yeniden değişime uğramış gibi görünüyor.
Ancak bu sizi yanıltmasın. Büyük oranda konjonktürel bir gelişme olduğunun altını çizmeliyiz. Yükselen enflasyonlara karşı merkez bankalarının uyguladığı sıkı para politikaları ve bu bağlamda faizleri yükseltmeleri altın fiyatlarının belirleyicisi oluyor.
Küresel enflasyonun makul seviyelere gerilemesi ile altın fiyatlarındaki oynaklık yeniden tahmin edilebilir olacak.