Tüp bebek uygulamalarında çoğul gebelikleri önlemeye yönelik yasal düzenlemeler, uygulayıcıları hedefi 12'den vurmaya yöneltiyor.6 Mart'ta Türkiye tüp bebek konusunda yeni bir yönetmelikle uyandı. Bu yönetmeliğin getirisi şuydu: ilk iki deneme için embriyo sayısı 35 yaşın altındaki hanımlarda tek, 35 yaşın üzerindeki hanımlara da iki ile sınırlandı. İrenbe Kadın Hastalıkları ve Doğum Dal Merkezi'nden Kadın Hastalıkları ve Doğum, İnfertilite ve Tüp Bebek Uzmanı Doç. Dr. Ahmet Zeki Işık, yönetmelikle ilgili olarak şunları söylüyor: "Dünyada İsveç ve Belçika bu konuda çok önemli adımlar attılar. Belli bir grup hastada tek embriyo transferi, belli bir grupta da iki embriyo transferi ile makul, mantıklı gebelik oranları elde edildi ve maliyetlerde ciddi bir düşüş sağlandı. Ülkemizde bu yönetmelikle birlikte tüp bebek uygulamalarında bir zorunluluk doğdu. En iyi embriyoyu seçmek; bir bakıma güzellik yarışmasını çok daha hakkaniyetli yapmak zorundayız. Bu güzellik yarışmasında da embriyonun sadece dış güzelliğini değil, iç güzelliğini de anlamak zorundayız." Doçent Doktor Ahmet Zeki Işık, tüp bebek uygulamalarında başarıyı artıran yöntemler hakkında bilgi verdi.
-En iyi yumurta, en iyi sperm, en iyi embriyoyu bulmak için kullanılan yöntemler neler?
Birçok yöntem var. Bunların bir kısmı mevcut sistemde uygulanıyor zaten. Bir kısmı da yeni ortaya çıkan, belli bir zaman içinde uygulanır hale gelecek yöntemler.
YARDIMLA TOMURCUKLANMA
Lazerle embriyonun içinde bulunduğu zarı açıp ana rahmine tutunmasını kolaylaştıran bu yönteme Türkiye'de 'zar inceltme', 'destekli yuvalama', 'zar açma', gibi birçok isim verildi. Orijinal adı 'assisted-hatching' olan yöntem 'yardımla tomurcuklanma' anlamına geliyor. Normalde embriyo ana rahminde bölünüp belli bir hücre sayısına ulaştığı zaman dışındaki kılıfı eritip ana rahmine tutunuyor. Gebelik oluşmasında çok önemli olan bu aşamada tutunmayı kolaylaştırmak için lazerle embriyonun üzerindeki zar açılıyor. Bu Türkiye'de yıllardan beri başarı ile uygulanan bir yöntem. Gebelik şansını artıran bu uygulama, daha çok ileri yaşlarda, tekrarlayan başarısızlığı olan veya embriyo kalitesi düşük olan hastalarda uygulanıyor.
EMBRİYO TUTKALI
Şu anda aktif olarak kullanılan uygulamalardan bir tanesi de daha önce "embriyo tutkalı, embiroyu ana rahmine yapıştırıyoruz" diye sunulan, embriyoyu rahim içine yerleştirirken kullanılan bazı maddelerdir. Bu uygulama da artık pek çok merkezde rutin hale gelmiş durumda. Tutkal denen madde de esasında vücutta bulunan bir makromolekül. Ana rahmine tutunmayı kolaylaştırıcı bu mokelüller bir süredir rutin olarak kullanılıyor. Dolayısıyla güncel, modern tüp bebek uygulamalarında artık tutkal var mı sorusuna gerek kalmadı. Embriyonun tutunmasını kolaylaştırıcı ilave bir yöntem olarak bunu da sayabiliriz.
IMSI: SPERM SEÇEN YÖNTEM
Laboratvuar ortamında en iyi spermi seçmeye yönelik uygulama.
Bunun için sperm hücreleri 6600 ile 14 bin kat arasında bir büyütme altında bütün yapıları ile inceleniyor. Burada spermin en iyi olanı yakalanıp yumurta içine atılıyor. Böylelikle kaliteli embriyolar ve daha yüksek gebelik oranları yakalanabiliyor. Bu yöntem özellikle İtalya gibi sadece üç yumurtaya kadar işlem yapabilme hakkı olan ülkelerde çok yoğun olarak kullanılıyor. Buna rağmen İtalya'da çok ciddi şikayetler var yöntemle ilgili. Çünkü kaliteli sperm varsa bu tekniği kullanabiliyorsunuz. Bu teknik kaliteli spermi ayırt ediyor ama kalitesizler arasında hangisi daha iyi söyleyemiyor. Sadece en kalitelisini buluyor. Oysa diğerleri arasında da gebelik elde etme şansınız olabilir. Dolayısıyla bu yöntem, kısıtlı bir grup hastada fayda sağlıyor.
-Bir de çok zor sperm elde edilen bir hasta grubu var. IMSI bu hastalarda fayda sağlamıyor olsa gerek..
Maalesef. Çünkü bu hastalardan elde edilen spermler zaten yapısal olarak problemli spermler. Belki ileride onlarla ilgili birtakım bilgiler de biriktikçe yeni kriterler konulabilir ve onlar arasında da bir seçme yapılabilir. Ama şu anda o hasta grubuna kullanamıyoruz bunu.
IMSI; sperme yönelik seçme yöntemlerinden bir tanesi. Avantajı; seçtiğiniz spermi o anda alıp kullanma şansınız var. Yöntem size en iyi grup şudur demiyor, birebir kullanacağınız en iyi spermi işaret ediyor. Ve o seçtiğiniz spermi hemen o anda alıp yumurtanın içine atma şansınız var bu yöntemde. Örneğin 'sperm mıknatısı' dedikleri bir işlem var. Bu işlemde de spermde belli bir grubu ayıklıyorsunuz ve o grubun içindekilerin daha iyi olduğunu varsayıyorsunuz. IMSI'de doğrudan spermin kendisini gösteriyor.
EN İYİ YUMURTA
Tüp bebek uygulamalarında en iyi yumurtayı nasıl seçeriz sorusu da çok önemli. Bir yandan da şunu unutmamamız lazım: tüm bu işlemler sırasında yumurta ve spermlerin, özellikle de yumurtanın dış ortama maruziyetini en aza indirmek zorundayız. Çünkü normalde yumurta hiçbir zaman dış ortama maruz kalmıyor. Spermde biraz daha farklı. Sperm daha dayanıklı bir hücre yumurtaya göre. Ama yumurta, hanımlar gibi çok nazik bir hücre. Onun için yumurtayı dış ortamda çok fazla tutmamak lazım.
Özel bir mikroskop altında yumurtanın içindeki 'iğcik' dediğimiz bölünmeyi örgütleyen kısmın bakıldığı bir yöntem var. Bu yöntemlerle en güzel yumurta ve en güzel sperm, yani en güzel kızla en güzel erkeği bir araya getirip en güzel embriyoyu elde etmeye çalışıyoruz. Dolayısıyla şu anda kullanılan yöntemler:
1. Yardımla tomurcuklanma (assisted hatching)
2. Embriyo tutkalının her tür kültür ortamında kullanılması.
3. Sperm seçmede kullanılan IMSI.
4. Yumurta hücresindeki iğcik kısmının mikroskopla görülmesi.
"Sihirli embriyoyu bulmamız gerekiyor"
-Bu yöntemler sorunlu vakalarda gebelik şansını artıracak mı?
Sorunlu vaka grubu zaten esasında tekrarlayan gebelik kaybı olan, tekrarlayan denemelerde gebe kalamayan veya kötü embriyosu olan hastalar. Bu hasta grubuna bir faydası yok bu yöntemlerin. Diğerlerinde gebelik oranları zaten çok yüksek. Bu yöntemler bu oranları daha da iyileştirecek ve çoğul gebelikleri azaltacak yöntemler. Tabii ki bu da bir kazanç. Muhtemlen bu yöntem de birkaç sene içerisinde birçok laboratuvarda çok yaygın bir şekilde kullanılacak ama esas sonuca etkisi kısıtlı olacak. Esas problemli hasta grubundaki o sihirli embriyoyu nasıl bulacağımız hala belirsiz. Asıl ihtiyaç da orada.