Korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilemeyen evliliklerde, sorunun sadece kadında aranmasının doğru bir yaklaşım olmadığının altını çizen Üroloji Uzmanı Op. Dr. Alim Topçu, "Çift çocuk sahibi olamıyorsa; yüzde 30'u kadına, yüzde 30'u erkeğe, yüzde 30'u da ortak problemlere dayalı olarak gebelik oluşmuyor demektir. Bu çiftler birlikte muayeneye gitmelidirler. Muayene ve tetkikler yapılır, problem kimde ise tedaviler buna göre planlanır" diyor. Özel Egepol Hastanesi hekimlerinden Op. Dr. Alim Topçu, erkek infertilitesi hakkında bilgi verdi.
ÖNCE FİZİK MUAYENE
-Erkek infertilitesinin (kısırlık) sebepleri nelerdir?
Erkek infertilitesinin birçok sebebi olabilir. Bu sebepler hormonal olabilir, strese bağlı nedenler olabilir, enfeksiyonlar olabilir... Bunların hepsini araştırmak, tetkikleri ve ayırıcı tanıyı yapmak ve buna göre tedavi yöntemini belirlemek gerekir.
-İnfertilite nedenini tespit etmek için hangi tetkikler yapılıyor?
Öncelikle fizik muayene yapılıyor. Fizik muayene normal ise hormonal tetkikler ve spermiogram yapılıyor. Sonuçların değerlendirilmesinden sonra, tedavi planlanıyor.
-Spermiogram nasıl yapılıyor ve sonuçları hangi değerlerde olmalı?
Spermiogram, bir erkekte üç günlük cinsel perhizden sonra yapılıyor ve spermlerin sayısına, yapısına ve hareketliliğine bakılıyor. Geçtiğimiz sene Dünya Sağlık Örgütü bu kriterleri değiştirdi. Daha önceden mililitrede 20 milyon sperm olması gerekirken, bu rakam 15 milyona çekildi. Yani bir erkekten alınan örnekte mililitrede 15 milyonun üzerinde sperm varsa bunu normal kabil ediyor miktar olarak. Tabii meninin pH değerlerine bakılıyor yine rutin olarak. Asıl hareketliliği önemli spermlerin. Bunun kriterleri de değişti. Daha önceden 4 kategoriye ayrılıyordu sperm hareketleri. Mesela ileri hızlı hareket, ileri yavaş hareket, yerinde hareket diye... Bu artık değişti ve şu şekilde oldu: İleri toplam hareket, yerinde hareket ve bir de toplam harekete bakılıyor. İleri hareketlilik yüzde 32'nin üzerindeyse normal, yüzde 32'nin altında ise düşük kabul ediliyor. Toplam hareket de yüzde 40'ın üzerinde ise normal kabul ediliyor artık. Morfoloji de yüzde 4 ise bu spermiogram normal kabul ediliyor.
Bu değerler normalse, yani hormon tetkikleri normal, spermiyogram normal, fizik muayenesi normal ise erkekte tedavi yapmaya gerek kalmıyor.
TÜP BEBEK SEÇENEĞİ
-Bu değerlerin normal çıkması erkekte üreme kabileyeti açısından bir problem olmadığını gösteriyor yani...
Olmadığı anlamına geliyor ama tabii bu yüzde yüz değil. Şöyle bir şey de var. Mesela evli çiftler bir yıl korunmasız cinsel birliktelik yaşamışlar ama gebelik oluşmamış. Böyle çiftlerde yüzde 15 oranında sebebi bilinmeyen bir infertilite ile karşılaşıyoruz. Yani 100 çiftten 15'inde kadın normal, hiçbir problem yok, erkek normal ama gebelik elde edilemiyor... Bu çiftler tüp bebek yöntemine yönlendiriliyor. -Diyelim ki sperm sayısı az ya da sperm hareketliliği istenen düzeyde değil. Buna yönelik bir tedavi var mı?
Buna yönelik tedaviler var. Öncelikle ayırıcı tanıyı yapmak lazım. Örneğin hareketliliği bozacak herhangi bir varikosel, hidrosel gibi cerrahi tedavi ile giderilebilecek bir hastalığı var mı yok mu, buna bakılır. Eğer varsa öncelikle bunlar giderilir ve üç ay sonra tekrar bir değerlendirme yapılır. Ama diyelim kişinin ameliyat gerektirecek herhangi bir rahatsızlığı yok, ancak bazen genital enfeksiyonlar da hem sperm sayısını hem de hareketliliğini bozabiliyor. Bunları da ekarte ettikten sonra "ampirik tedavi" dediğimiz birtakım destek tedavileri var. Bu hormonal destek tedavisi olabilir veya sperm üretiminde kullanılan destek ilaçlar var, bunlarla tedavi düzenlenir. Eğer üç aylık süre sonrasında herhangi bir değişiklik olmuyorsa bu hastaları da tüp bebek tedavisine yönlendirmek gerekir.
-Spermiogram tekrarlanmalı mı, tek bir test yeterli mi?
Spermiogram sonuçlarından emin olmak için 15 gün ara ile minimum iki tane ve mümkünse farklı iki merkezde test yaptırmak gerekiyor. Eğer iki test birbiri ile uyumlu ise bu testler normal kabul edilir. İkisi uyumlu değilse, o zaman bir test daha yaptırıp üç testten iki tanesi benzerse bunlar normal kabul edilir.
-Erkekte hormonal bir sıkıntı varsa hormon takviyesi mi yapılıyor?
tabii, hormon takviyesi yapılıyor. Hipofiz kaynaklı hormonal problemler olabiliyor. Biz buna "Hipogonadotropik Hipogonadizm" diyoruz. Bu hasta grubunda hiç sperm çıkmıyor. Bu kişiler, hormonal tedaviye çok dramatik biçimde iyi cevap verirler. O tedaviden sonra hastadan sperm çıkmaya başlıyor. Doğal yollardan gebelik olmasa bile ameliyat olmadan tüp bebek merkezinde işlem yapılabiliyor.
STRES KÖTÜ ETKİLİYOR
-Kadınlara "Çocuk sahibi olmayı ileri yıllar için planlıyorsanız bile test ve muayene ile doğurganlığınızı kontrol ettirin" deniyor, erkekler için böyle bir yaklaşım önerilebilir mi?
Erkekler için de böyle bir yaklaşım olabilir. Fizik muayene, hormonal tahliller ve sperm tahlili yaptırıp problem yoksa hayatına devam edebilir.
Erkek tarafında şöyle bir sıkıntı var: Sperm sayısı yeterli olmasa bile bu hastalarda normal, spontan gebelik oluşabiliyor belli bir süre birliktelikten sonra. Eğer hasta obsesif bir yapıya sahipse, bu kez başka sorunlar ortaya çıkıyor. O yüzden daha çok evlendikten ve bir yıl korunmasız birliktelikten sonra gebelik olmuyorsa, o zaman "Muayenenizi ve tetkiklerinizi yaptırın" diyoruz.
-Kötü yaşam koşulları; sigara, alkol, fazla kilo erkeğin üreme fonksiyonlarını nasıl etkiliyor?
Fazla kilo tabii ki hormonal yönden çok kötü etkiliyor ama asıl sigara ve alkol çok etkiliyor infertiliteyi. Bir kere böyle bir rahatsızlığı olan erkeğin kesinlikle sigara içilen ortamda bile bulunmaması ve alkol almaması gerekiyor. Stres de çok etkili burada. Mesela üniversite öğrencileri arasında bir araştırma yapılıyor. Final sınavlarından önce 100 erkek öğrenciden sperm örneği alınıyor. Bir de aynı öğrencilerden final sınavlarından bir hafta sonra sperm örnekleri alınıyor. Yapılan ölçümlerde arada oldukça anlamlı farklar olduğu görülüyor.
O yüzden kötü beslenme, sigara, alkol ve stresin erkek infertilitesinde çok belirleyici unsurlar olduklarını söyleyebiliriz.